Các giải pháp phát triển đô thị thông minh

Theo dõi MTĐT trên

Quy hoạch tuy đã được phê duyệt, nhưng còn hiện tượng chạy theo lợi ích nhóm, xây dựng các nhà cao tầng trong khu đất vàng làm tăng mật độ dân cư quá mức dẫn đến ách tắc đô thị thường xuyên. Việc ao hồ, kênh mương không được khơi thông, lại còn bị lấn chiếm, dẫn đến phố xá luôn bị ngập, nhiều nơi phải đi đò trong phố khi mưa lớn.

Hiện nay nhiều thành phố ở nước ta đang muốn xây dựng thành phố thông minh. Vì mô hình thành phố thông minh có thể giúp cho các thành phố lớn giải quyết được không ít các tồn tại gây bức xúc xã hội hiện nay.

Vậy thế nào là thành phố thông minh?

Trước hết muốn xây dựng thành phố thông minh thì phải có hạ tầng công nghệ thông tin, viễn thông sẵn sàng, gồm cả hạ tầng không dây. Đây là những điều kiện cần thiết, vì việc kết nối thông tin không chỉ giữa con người với con người mà còn kết nối giữa con người với vạn vật như: giao thông thông minh, điện thông minh, và tòa nhà thông minh…

Xây dựng đô thị thông minh là hướng đi được nhiều quốc gia phát triển trên thế giới triển khai trong thời gian vừa qua.

Cách đây 5 năm, Hàn Quốc - một trong những quốc gia phát triển ở Châu Á - có sẵn hạ tầng công nghệ thông tin phát triển mạnh đã đầu tư xây dựng và phát triển mô hình thành phố công nghệ tại nhiều thành phố lớn của nước này. Theo đó, người dân được kết nối một cách tối đa, thẻ thông minh được dùng để thanh toán cho tất cả các phương tiện giao thông công cộng, công nghệ GPS (định vị toàn cầu) kết hợp với camera hỗ trợ giám sát ở khắp mọi nơi. Cùng với đó, nước này cũng xây dựng mạng thông tin mở giữa chính quyền và người dân nhằm minh bạch thông tin. Đến nay, Hàn Quốc vẫn tiếp tục xây dựng đô thị thông minh để nâng cao chất lượng sống của người dân và mục tiêu ưu tiên là giảm ô nhiếm môi trường nhờ phát triển năng lượng sạch, tăng diện tích cây xanh, kiểm soát lưu lượng giao thông nhờ công nghệ thông tin. Đây cũng chính là vấn đề đặt ra với các đô thị nói chung, trong đó có các thành phố tại nước ta khi mà tốc độ đô thị hóa đang diễn ra nhanh kéo theo các vấn đề ùn tắc giao thông, hạ tầng quá tải, hay ô nhiễm môi trường… Vì vậy, việc ứng dụng công nghệ thông tin hướng tới mô hình thông minh được xem là lời giải đúng cho bài toán này.

Thành phố Songdo, Hàn Quốc là thành phố thông minh đầu tiên trên thế giới. Songdo phát triển ba mạng lưới nước, bao gồm nước sạch, nước thải và nước đã qua xử lý, để cung cấp cho người dân...Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Quá trình phát triển đô thị thông minh có thể chia làm 3 giai đoạn. Giai đoạn 1, hiện đại hóa đô thị với các giải pháp công nghệ thông minh. Giai đoạn 2, phát triển đô thị thông minh phục vụ các tầm nhìn mục tiêu của Nhà nước. Và giai đoạn 3, chú trọng sự tham gia của người dân, hướng tới phát triển đô thị thông minh bền vững. Hiện, một số thành phố trong nước đang triển khai ở giai đoạn 2 của tiến trình này.

Đến nay, Tập đoàn VNPT đang hợp tác triển khai đô thị thông minh cho gần 30 tỉnh, thành phố. Sau Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, VNPT cũng vừa ký thỏa thuận hợp tác xây dựng đô thị thông minh cho thành phố Đà Nẵng. Đáng chú ý, cả 3 thành phố trên đều tham gia mạng lưới thành phố thông minh của ASEAN và đó là cơ hội tốt thúc đẩy sự phát triển của thành phố cũng như giúp các đô thị kết nối tốt hơn về cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của khu vực.

Theo các chuyên gia VNPT là không có một mô hình chung cho tất cả các thành phố, vì mỗi nơi có điều kiện môi trường, văn hóa khác nhau, nên để đưa ra các giải pháp thích hợp nhất cần dựa vào nội tại của chính thành phố đó. Các lĩnh vực trọng tâm được VNPT đề xuất để xây dựng đô thị thông minh cho nhiều tỉnh, thành phố trong thời gian vừa qua đã nhận được đánh giá cao. Đó là chính quyền số, nông nghiệp, du lịch, môi trường và các lĩnh vực khác như an ninh an toàn, quy hoạch đô thị, giáo dục, y tế, giao thông. Cùng với đó, VNPT cam kết sẽ đưa các công nghệ tiên tiến nhất như IoT (Internet kết nối vạn vật), AI (trí tuệ nhân tạo), Big data (dữ liệu lớn)… vào ứng dụng trong các lĩnh vực: giao thông, an ninh trật tự, du lịch, tài nguyên môi trường, nông - lâm - ngư nghiệp…(HNM ngày 29/8/2018)

Với mật độ các loại phương tiện giao thông lớn, trong khi nhiều loại phương tiện giao thông có chất lượng kém vẫn đang được phép lưu hành, nên thải lượng ô nhiễm không khí từ giao thông vận tải đang có xu hướng gia tăng.

Bên cạnh đó, hoạt động xây dựng hạ tầng kỹ thuật giao thông cũng là những nguồn gây ô nhiễm không khí đáng kể. Hoạt động của các máy móc thi công và xây dựng làm phát sinh tiếng ồn, bụi và các chất thải xây dựng. Bên cạnh đó, việc chiếm dụng lòng đường, vỉa hè để xây dựng các công trình sẽ kéo theo nguy cơ ùn tắc giao thông. Điều này sẽ dẫn đến làm gia tăng nguy cơ ô nhiễm không khí do khói bụi, hơi xăng dầu tại các vị trí ùn tắc.

Đô thị là hạt nhân của một xã hội hiện đại, phát triển đô thị là quá trình gắn liền với việc khai thác, sử dụng tài nguyên nói chung và đất đai nói riêng, đồng thời gắn chặt với bảo vệ môi trường.
- Trong các giải pháp quy hoạch tổ chức không gian, bố cục cơ cấu chức năng và xây dựng từng công trình thường chỉ hướng tới đô thị hiện đại mà quá ít đầu tư cho cho những đặc thù truyền thống của mỗi dân tộc.
- Về xây dựng quan tâm đến khu nhà ở mà chưa quan tâm đến khu vui chơi, trường học,dịch vụ, giao thông tạo nên cho con người dân bao khổ cực không cần có như báo Tiền Phong đã đưa “khổ như chung cư cao cấp” nói về những khổ nhọc của người dân ở chung cư Keangnam - Hà Nội.

Bước vào thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta còn nhiều khó khăn, thách thức nặng nề, đó là: nhìn chung, nông dân thu nhập còn thấp, mức sống chưa cao, sản xuất nông nghiệp còn quá manh mún, sản xuất nhỏ vẫn là chủ yếu, thiếu hệ thống và chiều sâu; phong cách kỷ luật lao động còn tùy tiện, chạy theo lợi nhuận trước mắt, ít quan tâm đến thương hiệu hàng hóa nông sản ổn định, đồng nhất, rõ ràng về xuất xứ, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm…

Nông nghiệp được coi là một trong những lĩnh vực có nhiều cơ hội bứt phá nhất của Việt Nam trong cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Để nắm bắt cơ hội đó, việc triển khai phát triển nông nghiệp thông minh là xu hướng tất yếu.
Do vậy, Tập đoàn Bưu chính viễn thông Việt Nam (VNPT) đã đưa ra một số giải pháp giúp ngành Nông nghiệp hiện thực hóa mục tiêu.
Để triển khai các ứng dụng nông nghiệp thông minh, đội ngũ kỹ sư của VNPT đã phát triển giải pháp nông nghiệp thông minh (Smart Agriculture) - một giải pháp IoT (internet kết nối vạn vật) được nghiên cứu và phát triển trên nền tảng Smart Connected Platform. Đây cũng được coi là một giải pháp hoàn chỉnh, với đầy đủ các tính năng phục vụ được cho cả lĩnh vực trồng trọt lẫn trăn nuôi.

Phát triển nuôi trồng thủy sản theo quy hoạch tập trung vào những sản phẩm có thế mạnh, có giá trị cao; xây dựng đồng bộ kết cấu hạ tầng vùng nuôi; đẩy mạnh áp dụng tiến bộ khoa học và công nghệ vào sản xuất và chế biến, nâng cao năng suất, chất lượng, sức cạnh tranh và đáp ứng nhu cầu vệ sinh an toàn thực phẩm. Xây dựng ngành thủy sản Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực.

Phát triển nhanh kết cấu hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông.

Hình thành cơ bản hệ thống kết cấu hạ tầng đồng bộ, với một số công trình hiện đại là một đột phá chiến lược, là yếu tố quan trọng thúc đẩy quá trình cơ cấu lại nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Tập trung rà soát và hoàn chỉnh quy hoạch xây dựng kết cấu hạ tầng trong cả nước và trong từng vùng, nhất là giao thông, thủy điện, thủy lợi, đảm bảo sử dụng tiết kiệm các nguồn lực và hiệu quả kinh tế, xã hội bảo vệ môi trường.
Phát triển đồng bộ và từng bước hiện đại hóa hệ thống thủy lợi, chú trọng xây dựng và củng cố hệ thống đê biển, đê sông, các trạm bơm, các công trình ngăn mặn và xả lũ … phát triển nhanh các nguồn điện và hoàn chỉnh hệ thống lưới điện, đi đối với sử dụng công nghệ tiết kiệm năng lượng và bảo đảm cung cấp đủ điện cho nhu cầu phát triển. Hiện đại hóa thông tin - truyên thông và hạ tầng công nghiệp. Phát triển hệ thóng cung cấp nước sạch và hợp vệ sinh cho đô thị, khu công nghiệp và dân cư nông thôn. Giải quyết cơ bản vấn đề thoát nước và xử lí nước thải ở các đô thị.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Phát triển hài hòa, bền vững các vùng, xây dựng đô thị nông thôn mới.

Rà soát điều chỉnh bổ sung quy hoạch và có cơ chế, chính sách phù hợp để các vùng trong cả nước cùng phát triển, phát huy lợi thế của từng vùng, tạo sự liên kết giữa các vùng. Thúc đẩy phát triển các vùng kinh tế trọng điểm, tạo động lực tác động lan tỏa đến các vùng khác, đồng thời tạo điều kiện phát triển nhanh hơn các khu vực còn nhiều khó khăn, đặc biệt là các vùng biên giới, hải đảo, Tây Nam, Tây Nguyên, Tây Bắc, và phía Tây các tỉnh Trung Bộ, một số địa bàn có lợi thế vượt trội, nhất là ven biển, để hình thành một số khu kinh tế làm đầu tàu phát triển. Việc thực hiện các định hướng phát triển phải gắn với các giải pháp về ứng phó với biếu đổi khí hậu, nhất là nước biển dâng để đảm bảo phát triển bền vững.

Phát triển đô thị: đổi mới cơ chế chính sách, nâng cao chất lượng và quản lý chặt chẽ quy hoạch phát triển đô thị. Từng bước hình thành hệ thống đô thị có kết cấu hạ tầng đồng bộ, hiện đại, thân thiện với môi trường gồm một số thành phố lớn, nhiều thành phố vừa và nhỏ, liên kết và phân bổ hợp lý trên các vùng; chú trọng phát triển đô thị miền núi, phát triển mạnh các đô thị ven biển.

Xây dựng nông thôn mới: quy hoạch, phát triển nông thôn gắn với phát triển đô thị và bố trí các điểm dân cư. Phát triển mạnh công nghiệp, dịch vụ và làng nghề gắn với bảo vệ môi trường. Triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới phù hợp với đặc điểm từng vùng theo các bước đi cụ thể, vững chắc trong từng giai đoạn; giữ gìn những nét đặc sắc của nông thôn Việt Nam. Đẩy mạnh xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn. Tạo môi trường thuận lợi để khai thác mọi khả năng đầu tư vào nông nghiệp và nông thôn, nhất là đầu tư của các doanh nghiệp nhỏ và vừa, thu hút nhiều lao động. Triển khai có hiệu quả chương trình đào tạo 1 triệu lao động nông thôn mỗi năm.

Phát triển toàn diện lĩnh vực văn hóa, xã hội hài hòa với phát triển kinh tế. Phát triển khoa học và công nghệ thực sự là động lực then chốt của quá trình phát triển nhanh và bền vững.

Hướng trọng tâm hoạt động khoa học và công nghệ vào phục vụ công nghiệp hóa - hiện đại hóa, phát triển theo chiều sâu, góp phần tăng nhanh năng suất, chất lượng, hiệu quả và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế. Thực hiện đồng bộ các nhiệm vụ: nâng cao năng lực, đổi mới cơ chế quản lý, đẩy mạnh ứng dụng khoa học và công nghệ.

Ví dụ ứng dụng công nghệ để giúp giảm ùn tắc giao thông, quản lý lưu lượng xe lưu thông trên đường từ đó biết được số “điểm nóng” tắc đường, điều chỉnh đèn tín hiệu, phân luồng… thu phí thông minh tại các tuyến đường hay bị tắc vào giờ cao điểm. Có thể nếu đi vào giờ cao điểm thì phải trả phí cao hơn, còn sau giờ cao điểm có thể không thu phí, hoặc thu thấp hơn. Để làm được điều đó thì phải có hệ thống camera và hệ thống cảm biến tự trừ tiền qua thẻ tín dụng được lắp trên xe. Có thể áp dụng các modul có kết nối 3G hoặc 4G với xe máy, ô tô để giúp quản lý lưu lượng xe, phòng chống mất cắp, giải quyết trường hợp tai nạn. Cũng có thể gắn cảm biến vào lốp xe để cảnh báo số kilomet mà xe đã chạy, từ đó khuyến cáo chủ phương tiện thay lốp xe đúng định kỳ, tránh tai nạn do nổ lốp có thể xảy ra (theo kinh nghiệm của Nhật Bản).

Thành phố thông minh cũng có thể ứng dụng công nghệ xây dựng hạ tầng thông minh cung cấp nước sạch, cung cấp điện, chiếu sáng đô thị, thu gom xử lý rác thải, chống thực phẩm bẩn.v.v…

Việc áp dụng công nghệ thông minh giúp cơ quan quản lý và người tiêu dùng có thể truy xuất nguồn gốc các sản phẩm. Các sản phẩm này muốn bán được ở các siêu thị phải tuân thủ theo quy trình. Người tiêu dùng chỉ cần có điện thoại thông minh hoặc tại siêu thị buộc có thiết bị scan sản phẩm, phần mềm hiển thị nguồn gốc của sản phẩm đó được nuôi trồng ở trang trại nào vùng nào và có đảm bảo quy trình hay không? Muốn vậy phải xây dựng công nghệ điện toán đám mây và triển khai đến tận trang trại, hộ nông dân.

Về xử lý rác thải có thể chọn thùng thu gom rác thông minh, kết nối với trạm thông tin của Công ty thu gom rác qua mạng 3G, 4G. Thùng rác này có công nghệ nén rác tự động và phân loại rác, khi thùng đầy tự động báo về trung tâm, người điều hành nhận biết qua hệ thống và điều xe đến thu gom rác.

Tiến bộ của công nghệ thông tin và viễn thông khiến cho việc liên lạc đại chúng dựa trên cơ sở từng cá nhân trở nên đơn giản để có thể thực hành dân chủ thực sự tại mọi cấp. Trong thế giới ảo, nhiều cộng đồng mới đã hình thành do dễ dàng trao đổi quan điểm và ý kiến giữa các thành viên của các cộng đồng.

Một lĩnh vực tiến bộ công nghệ nữa là khoa học công nghệ sinh học. Sự tăng trưởng nhanh chóng của công nghệ sinh học kết hợp với công nghệ thông tin mang tới cho chúng ta một cuộc cách mạng về bản đồ gen, điều được các nhà khoa học cho rằng có thể dẫn tới việc chữa trị được những căn bệnh rất khó điều trị như HIV, ung thư và nhiều bệnh khác. Nhờ đó loài người sẽ có thể sống lâu hơn mà không phải chịu ốm.

Để sẵn sàng cho đô thị thông minh, VNPT sẽ tiến hành nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin - truyền thông của thành phố đó. Trong đó gồm thiết lập nền tảng công nghệ dùng chung, triển khai chính quyền số cùng với việc tiếp tục hoàn thiện chính quyền điện tử, đồng thời lựa chọn các giải pháp ưu tiên trong từng lĩnh vực để triển khai theo lộ trình và thí điểm triển khai dữ liệu mở trên một số lĩnh vực.

Các giai đoạn sau này, VNPT sẽ mở rộng các giải pháp đã triển khai trong giai đoạn trước và nâng cao năng lực xử lý, phân tích dữ liệu theo hướng thông minh hơn và mở ra các lĩnh vực khác của đời sống./.

PGS.TS Nguyễn Đức Khiển
Nguyên Giám đốc Sở KH-CN-MT Hà Nội