Chuyên gia tranh luận về đường sắt cao tốc 'chênh nhau 32 tỷ USD'

Theo dõi MTĐT trên

Mới đây, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có báo cáo gửi Thủ tướng về phương án thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Bộ này đưa các phân tích của các chuyên gia Đức và Hà Lan rằng với chiều dài hàng nghìn km, tốc độ chạy tàu trên trục Bắc - Nam khoảng 200 km/h là hiệu quả, tổng mức đầu tư dự án khoảng 26 tỷ USD, giảm hơn 32 tỷ USD so với đề xuất của Bộ Giao thông vận tải. Trước đó, Bộ Giao thông Vận tải đưa ra phương án là 58 tỷ USD với tốc độ đạt 350km/h.

Trao đổi với VietnamFinance xung quanh vấn đề này, TS Nguyễn Xuân Thủy, nguyên Giám đốc Nhà xuất bản Giao thông vận tải cho rằng đề xuất xây đường sắt cao tốc Bắc – Nam của Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH-ĐT) với chi phí khoảng 26 tỷ USD để đạt tốc độ 200km/h là lạc hậu, không nắm bắt được công nghệ thế giới và không cạnh tranh được với hàng không.

Cụ thể, quan điểm của 2 Bộ này nếu phối hợp lại với nhau làm một thì rất tốt. Nếu theo đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tàu có tốc độ 200km/h nó khác với tàu 350km/h. Nghĩa là, 200km/h sẽ khác từ độ bền vững, đầu máy, toa xe đến thiết bị điều khiển điều hành cũng sẽ khác, tức là công nghệ thấp hơn thì giá thấp hơn.

Hai phương án đường sắt cao tốc chênh nhau 32 tỷ USD đang gây xôn xao dư luận

TS Nguyễn Xuân Thủy cũng cho rằng nếu áp dụng theo đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư thì có thể tiết kiệm được chi phí nhưng sau đó sẽ trở nên lạc hậu, không nắm bắt được công nghệ thế giới và không cạnh tranh được với hàng không. Tuy nhiên, với đề xuất làm ngay đường sắt cao tốc liền một mạch với tốc độ 350km/h thì Bộ Giao thông vận tải cũng nên tính toán lại bởi nền kinh tế quốc gia chưa chịu được.

"Đường sắt cao tốc nếu tốc độ 200km/h thì tôi cho rằng hành khách vẫn là những người có thu nhập thấp, còn với những người có thu nhập cao họ sẽ vẫn lựa chọn đi máy bay hơn. Tuy nhiên, nếu tăng tốc độ lên 350km/h như ở Nhật Bản thì đường sắt hoàn toàn có thể cạnh tranh sòng phẳng với hàng không. Lúc này, một lượng hành khách rất lớn sẽ đi đường sắt và làm giảm quá tải cho hàng không như hiện nay", ông Thủy nhận định.

Cũng theo lời của TS Nguyễn Xuân Thủy, đề xuất của Bộ Kế hoạch và Đầu tư có điểm tích cực là có thể giảm bớt chi phí. Tuy nhiên việc làm đường sắt cao tốc Bắc - Nam không thể có chuyện chỉ hết 26 tỷ USD vì tuyến đường bộ Bắc - Nam đang triển khai đã hơn 10 tỷ USD rồi mà đường sắt 26 tỷ USD là không làm được.

Trái ngược quan điểm của TS Nguyễn Xuân Thủy, trao đổi với Tiền Phong, chuyên gia giao thông, TS Nguyễn Hữu Đức cho hay, ông nghiêng về đề xuất chọn phương án xây dựng tuyến đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam với tổng vốn đầu tư 26 tỷ USD của Bộ Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT).

Theo ông Đức, phương án lựa chọn của Bộ KH&ĐT cũng nằm trong báo cáo tiền khả thi của Bộ GTVT, không phải nghiên cứu mới. Dù Bộ GTVT đưa ra kinh nghiệm hiện đại hóa đường sắt của Đức, Hà Lan theo cách nâng cấp đường sắt hiện hữu để khai thác tàu khách nhanh hơn, kết hợp cả tàu hàng. Tốc độ chạy tàu chỉ khoảng 200km/h. Dù phương án này có lợi thế chi phí thấp, nhưng Bộ GTVT không lựa chọn vì không phải là mô hình đi trước đón đầu xu hướng phát triển của thế giới.

Trong khi đó, phương án lựa chọn đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam của Bộ GTVT, theo ông Đức, là quá ôm đồm với số tiền lên tới 58,7 tỷ USD. “Bộ GTVT muốn đi trước đón đầu, đưa vận tải đường sắt đi thẳng lên hiện đại. Nên đề xuất đầu tư tuyến đường sắt hoàn toàn mới để chở khách, và nâng cấp đường sắt hiện hữu để chở hàng. Nên đề xuất tốc độ khai thác lên tới 350km/h”, ông Đức nói.

Tuy nhiên, theo ông, Bộ GTVT chưa tính tới năng lực quản lý. Khi đầu tư một dự án đường sắt hiện đại, tổng vốn đầu tư lên tới 58,7 tỷ USD, yêu cầu về năng lực quản lý sẽ rất cao.

Trong khi đó, hiện năng lực quản lý các dự án đầu tư đường sắt của Bộ GTVT chưa đáp ứng yêu cầu. Chỉ với đường sắt đô thị Cát Linh – Hà Đông (Hà Nội), Bộ GTVT vẫn chưa quản lý tốt, dẫn tới nhà thầu nói tăng vốn phải cho tăng vốn, nói chậm tiến độ phải chậm tiến độ.

Do đó, thay vì chọn phương án tốn nhiều tiền, ông Đức chọn phương án ít tiền hơn, là của Bộ KH&ĐT, để nếu có đội vốn cũng chỉ bằng tiền theo phương án của Bộ GTVT đã chọn.

“Điều tôi lo ngại không phải là chọn phương án hay công nghệ nào, quan trọng là năng lực quản lý của cơ quan quản lý nhà nước. Nếu không thì đều như dự án đường sắt Cát Linh – Hà Đông, Nhổn – ga Hà Nội, hay các tuyến metro TPHCM, đều đội vốn lên gấp đôi, chậm tiến độ nhiều năm, trong khi quy mô đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam lớn hơn nhiều lần”, ông Đức nói.

Cũng bày tỏ quan điểm về hai phương án làm đường sắt cao tốc chênh nhau tới 32 tỷ USD, trao đổi với Vnexpress.net, GS Lã Ngọc Khuê - nguyên Thứ trưởng Giao thông Vận tải nêu quan điểm giống Bộ Kế hoạch và Đầu tư. Ông Khuê cho rằng, đường sắt tốc độ 350 km/h khó đảm bảo tính khả thi về tài chính vì đòi hỏi tổng vốn đầu tư lên đến 58,7 tỷ USD, "là gánh nặng với nền kinh tế".

Ông Khuê phân tích, để làm dự án đường sắt tốc độ 350 km/h thì trong 30 năm, ngân sách của Trung ương dành cho hạ tầng giao thông hàng năm phải tăng gần gấp đôi, đồng thời phải đình hoãn các công trình giao thông khác để nhường nguồn lực cho đường sắt cao tốc.

"Đây là việc khó và sẽ khiến dự án đường sắt cao tốc phải kéo dài hơn 40 năm, thậm chí lâu hơn", ông Khuê nói và cho rằng phát triển tàu tốc độ 160-200 km mỗi giờ là khả thi và hiệu quả bởi có thể vừa chở khách vừa chở hàng.

Ngoài ra, GS Khuê cho rằng dự án tàu tốc độ 350 km/h có thể khiến Việt Nam dư thừa năng lực vận tải khách vì có thể chuyển tải 364.000 hành khách mỗi ngày, trong khi dự báo lượng hành khách chỉ đạt 40% số lượng này vào năm 2050. Hơn nữa, tàu tốc độ 350 km/h chỉ chở khách nên vận tải hàng hóa trên trục Bắc Nam không được cải thiện.

Trước các ý kiến của chuyên gia, trong thông cáo phát đi vào tối 9/7, Bộ GTVT cho biết, kết quả nghiên cứu của Bộ GTVT cũng như ý kiến của Bộ KH-ĐT liên quan đến quy mô, tổng mức đầu tư dự án... sẽ tiếp tục được Bộ GTVT có ý kiến, giải trình làm rõ trong quá trình thẩm định của Hội đồng thẩm định Nhà nước và thẩm tra của các cơ quan có liên quan trước khi trình Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư dự án.

Bộ GTVT tiếp tục triển khai nghiên cứu, tham mưu và thực hiện các bước tiếp theo của Dự án một cách cẩn trọng, khách quan và tuân thủ đúng quy trình và các quy định của pháp luật hiện hành.

Cũng trong thông cáo này, Bộ GTVT cho biết, trên cơ sở kết quả nghiên cứu về phạm vi, quy mô, phương án công nghệ...; căn cứ các quy định của pháp luật hiện hành về lập tổng mức đầu tư dự án, tư vấn trong nước (với sự hỗ trợ của tư vấn nước ngoài) đã đề xuất tổng mức đầu tư dự án là 58,7 tỷ USD.

P.V (tổng hợp)