Đảm bảo an ninh nước cần sự đồng lòng của người dân và cả hệ thống chính trị

Theo dõi MTĐT trên

Thiếu hụt nguồn nước cấp

Thực hiện Nghị quyết số 124/2020/QH14 của Quốc hội về việc xây dựng Đề án Bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn đập, hồ chứa nước nước giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045, Chính phủ xác định để đảm bảo mục tiêu phát triển nhanh và bền vững, đưa nước ta thành nước phát triển vào năm 2045 như Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đề ra.

Vấn đề an ninh nguồn nước và an toàn hồ đập là một trong những nội dung quan trọng, liên quan đến phát triển bền vững và ổn định chính trị, đến chủ quyền quốc gia. Cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa, sự gia tăng của dân số và nhu cầu sử dụng nước phục vụ sản xuất, đời sống ngày càng tăng nhanh, trong khi việc sử dụng, quản lý nguồn nước và xử lý ô nhiễm chưa được xử lý tốt. Điều này đặt ra cho Việt Nam những thách thức không nhỏ, cần có tư duy, tầm nhìn và hành động đem lại hiệu quả trong bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn hồ đập.

Thừa Thiên Huế, là tỉnh một trong những địa phương đi đầu trong cung cấp nước sạch với tỷ lệ người dân dùng nước đạt 94%, trong đó, đô thị đạt 98,4% nông thôn đạt 90,5%… đây là tỷ lệ rất cao so với cả nước. Tuy nhiên, trên địa bàn vẫn còn 6% người dân chưa tiếp cận nước sạch chủ yếu vùng sâu, vùng xa, miền núi như A Lưới. Ngoài ra, dưới tác động của biến đối khí hậu, lượng nước cấp vào mùa khô thiếu hụt nghiêm trọng.

Một số nguồn khai thác như Khe Mệ - Nhà máy (NM) Chân Mây, Khe Su của NM Lộc Trì (huyện Phú Lộc), suối Tà Rê của NM A Lưới (huyện A Lưới), lưu lượng nguồn nước thô từ các khe suối giảm từ 60-100m3/h (tương đương 30 - 60% công suất nhà máy). Riêng suối Thượng Ngàn của NM Bình Điền đã khô cạn sớm, chỉ còn 15% công suất của NM, gây nguy cơ thiếu nước. Vào mùa mưa, lưu lượng dòng chảy của hệ thống sông suối tăng đe dọa hệ thống cấp nước, gây ngập cục bộ ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động cấp nước cũng như hệ thống cấp nước.

Có thể lấy sự cố nước đục tại Nhà máy Chân Mây làm ví dụ và cũng là bài học trong công tác đảm bảo an ninh nước. Khi trong điều kiện nắng hạn đột biến gay gắt, lượng nước nguồn về nhà máy chỉ còn từ 40% so với ngày thường, ảnh hưởng không nhỏ đến việc cấp nước cho người dân. Công ty phải lấy nước từ sông Thừa Lưu làm giải pháp tình thế để bù lượng nước nguồn bị thiếu hụt của NM Chân Mây do nắng hạn kéo dài. Tuy nhiên, sự cố tại NM trên xảy ra cùng thời điểm lấy nước sông Thừa Lưu nên xảy ra hiểu lầm đáng tiếc.

Công ty phải lắp đặt 4 lọc áp lực để thay bể lọc bị sự cố; hoàn thành NMN cơ động 2.400m3/ngày đêm lấy nguồn từ Thủy Yên cùng 3km đường ống D225 để cấp nước kịp thời cho người dân trong vòng chưa đến 1 tuần; huy động 100 cán bộ, công nhân viên làm việc liên tục xuyên đêm thông rửa bằng quả mút trên 200km đường ống chính trong vòng 10 ngày.

Năm 2022, khu vực Chân Mây - Lăng Cô sẽ thiếu 5.000 m3/ngày đêm do HueWACO đã ngừng khai thác nguồn nước sông Thừa Lưu vào cao điểm nắng nóng và sự hồi phục kinh tế du lịch sau đại dịch, chưa tính đến các dự án đầu tư mới trong khu vực nhu cầu khoảng 2.000m3.

Để đáp ứng nhu cầu dùng nước khu vực kinh tế trọng điểm Chân Mây - Lăng Cô, Sở Xây dựng đã có công văn đề nghị Công ty CP cấp nước Thừa Thiên Huế (HueWACO) nghiên cứu phương án cấp nước đối với Khu kinh tế Chân Mây - Lăng Cô. Theo đó, đầu tư nâng cấp NM XLN cơ động Thủy Yên từ 2.400m3/ngđ lên 5.000m3/ngày đêm theo phương thức đầu tư “Công trình xây dựng khẩn cấp” nhằm kịp thời đối phó với tình trạng hạn hán vào mùa hè 2022. Đồng thời, nghiên cứu đề xuất đầu tư xây dựng NM Lộc Thủy 55.000m3/ngày đêm, lấy nước từ hồ Thủy Yên phân kỳ theo 4 giai đoạn (GĐ 1 đầu tư lắp đặt máy móc công suất 12.500m3/ngày đêm). Ngoài ra, đề xuất tạo điều kiện để công ty khai thác nguồn Hói Dừa, Hói Mít công suất 2.000m3/ngày đêm, đáp ứng cho 900 đấu nối mới tại thị trấn Lăng Cô, dự án chợ Lăng Cô.

Giải pháp bổ sung nguồn nước

Theo HueWACO, giai đoạn 2013 - 2021, sản lượng nước chỉ tăng 3 - 4,5%/năm, nhưng nhiều thời điểm trong năm 2021, sản lượng nước tăng đột biến gần 11,6%, đặc biệt ngày cao điểm nhất lên đến 209.558m3/ngày đêm, vượt 69,55% so với công suất bền vững và vượt 4,78% so với công suất thiết kế tạm thời, ảnh hưởng rất lớn đến việc đảm bảo cấp nước an toàn (CNAT), an ninh nước (ANN).

Để đảm bảo CNAT cho người dân, công ty đã thi công tuyến nước thô chống mặn kênh thủy lợi hồ Truồi để dự phòng bổ sung nguồn cho NM Lộc An trong trường hợp nước sông Truồi bị nhiễm mặn. Khẩn trương hoàn thành nhà máy cơ động công suất 2.400m3/ngày đêm, lấy nguồn từ hồ Thủy Yên cấp nước cho khu vực Chân Mây - Lăng Cô. Thi công tuyến ống truyền tải chiến lược DN400 gang băng hầm đèo Phước Tượng dài 1,7km lấy nước từ NM Chân Mây cấp nước cho các xã Lộc Trì, Lộc Bình giúp nghỉ vận hành 4 nhà máy nhỏ công nghệ lạc hậu và thiếu nguồn vào mùa hè tại xã Lộc Bình là Tân Bình, Hải Bình, Mai Gia Phường, Vinh Hiền.

Đặc biệt, đưa vào hoạt động tuyến ống truyền tải D800, D600 dọc đường Đào Tấn mở rộng - Đặng Huy Trứ vào tuyến ống truyền tải chính D1000 đường Điện Biên Phủ vào cuối tháng 5. Đây là tuyến ống truyền tải chiến lược quan trọng nhằm bổ sung áp lực cho khu vực phía đông TP. Huế, nhất là khu vực thị xã Hương Thủy, KCN Phú Bài và một số khu vực thuộc huyện Phú Vang như Phú Xuân, Phú Hồ…

Ngoài ra, thi công tuyến ống D225 HDPE dài 3,7km băng ngầm phá Tam Giang từ bến đò Cồn Tộc, xã Quảng Lợi qua xã Quảng Ngạn. Đây là tuyến ống được đặt thêm song song với tuyến ống cũ D225 HDPE được thi công từ năm 2009 nhằm đảm bảo cấp nước an toàn, liên tục khi một trong hai tuyến ống gặp sự cố.

Đẩy mạnh giải phóng mặt bằng

Bổ sung nguồn nước cấp chỉ là một trong những giải pháp góp phần đảm bảo ANN. Cùng với đó, các giải pháp về công trình, kỹ thuật cũng sẽ là “bàn đạp” không nhỏ vừa góp phần đảm bảo ANN, nâng tỷ lệ người dùng nước NM Vạn Niên đang xây dựng có công nghệ tiên tiến hiện đại, áp dụng nhiều sáng kiến, sáng tạo đỉnh cao KHCN của ngành nước như công trình chống lũ, chống cát; chống rác và phao chắn dầu, bể lắng lọc thông minh chất lượng cao thân thiện với môi trường… Đặc biệt, bể lọc tiếp xúc sinh học (uBCF) công nghệ Nhật xử lý được các chất hữu cơ, rong tảo, màu, mùi, nitrit, nitrat, amoni… chi phí xây dựng thấp chỉ bằng 1/10 so với bể lọc uBCF Công ty Kobelco Nhật Bản chuyển giao cho một công ty cấp nước miền Bắc. Nước sản xuất ra không chỉ an toàn mà còn ngon theo tiêu chí nước ngon của Nhật.

NM được khởi công từ ngày 24/2/2021, đến nay sau hơn 10 tháng thi công, đã hoàn thành 70% các hạng mục xây dựng công trình trạm bơm, bể lắng, bể lọc… Tuy nhiên, hiện nay hạng mục xây dựng bể chứa nước sạch 30.000m3 tại đồi Quảng Tế 3 - phường Thủy Xuân chưa thể triển khai do vướng công tác giải phóng mặt bằng (3,74ha). Hiện mới chỉ có 16 hộ nhận tiền đền bù vào giao đất với diện tích đất đã thu hồi chỉ đạt 18,9%, còn lại 27 hộ chưa nhận tiền và chưa bàn giao mặt bằng do giá đền bù đất thấp.

Ông Trương Công Hân, Tổng Giám đốc HueWACO cho biết, mặc dù công ty và lãnh đạo của TP. Huế, phường Thủy Xuân đã rất tích cực, nhiều lần đối thoại, tuyên truyền, vận động nhưng đến thời điểm hiện nay, người dân vẫn chưa chấp hành. Vì thế, công ty rất mong lãnh đạo tỉnh, TP quan tâm, chỉ đạo sớm giải phóng mặt bằng để các hạng mục dự án hoàn thành đồng bộ, chính thức đi vào hoạt động nhằm đảm bảo ANN cho 72% dân số, với khoảng 811.000 người dân TP. Huế và vùng phụ cận khi HueWACO phải bàn giao NM Dã Viên cho tỉnh để thực hiện quy hoạch khu du lịch, các nhà máy khu vực hạ lưu cũng ngưng hoạt động để đảm bảo chất lượng nước.

Ngoài ra, cần sớm triển khai Trạm trung chuyển điều áp Châu Sơn 10.000m3 nhằm đảm bảo cấp nước cho khu vực TX. Hương Thủy, KCN Phú Bài, một phần của huyện Phú Vang trước khó khăn do nguồn nước cấp của nhà máy nước Phú Bài 5.000m3/ngđ bị nhiễm mặn.

Việc chậm đầu tư các công trình trước tháng 6/2022 sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc đảm bảo cấp nước an toàn, an ninh nước trên toàn tỉnh trong mùa hè năm 2022.

​​​​​​​Bảo đảm an ninh nguồn nước quốc gia nhằm mục tiêu chủ động nguồn nước, bảo đảm số lượng, chất lượng nước cấp cho sinh hoạt trong mọi tình huống; đáp ứng đủ nhu cầu nước theo các mức đảm bảo cho sản xuất và các ngành kinh tế quan trọng, thiết yếu trên cơ sở cân đối hài hòa nguồn nước tại chỗ, kết nối, liên kết nguồn nước giữa các địa phương, vùng, miền, lưu vực sông, điều hòa nguồn nước từ nơi thừa đến nơi thiếu, hình thành mạng liên kết nguồn nước quốc gia, giảm thiểu tối đa phụ thuộc vào nguồn nước từ bên ngoài.

Chủ động ứng phó có hiệu quả với các loại hình thiên tai liên quan đến nước, thích ứng với biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường, bảo đảm sức khoẻ, đời sống, sản xuất của người dân, góp phần ổn định chính trị, an ninh, quốc phòng, phát triển đất nước; tiếp cận toàn diện và tích hợp để quản lý rủi ro thiên tai, xây dựng khả năng thích ứng thiên tai thông qua các biện pháp công trình, phi công trình.

Bảo đảm an ninh nguồn nước quốc gia phải được giải quyết đồng bộ với tái cơ cấu lại nền kinh tế và được thực hiện theo cách tiếp cận quản lý tổng hợp, đa mục tiêu, liên ngành, kết hợp hài hoà giải pháp công trình và phi công trình, trong đó kết cấu hạ tầng thủy lợi giữ vai trò quan trọng.