Cuộc chạy đua tìm Vac xin chống Covid-19 đang có nhiều hứa hẹn

Theo dõi MTĐT trên

Trong khi trận đại dịch Covid-19 đã làm gần 740 nghìn người thiệt mạng trên thế giới và đà lây lan vẫn không có dấu hiệu thuyên giảmvới hơn 20 triệu người mang bệnh, vắc xin có lẽ là cứu cánh duy nhất để ngăn chặn virus COVID-19đưa thế giới thoát ra khỏi cuộc khủng hoảng hiện nay.

Các nhà khoa học, các phòng thí nghiệm trên khắp thế giới từ nhiều tháng qua đang lao vào một cuộc chạy đua với thời gian để tìm ra liều thuốc chủng công hiệu, an toàn phòng ngừa Covid-19. Dù một số kết quả thử nghiệm lâm sàng gần đầy tỏ ra khả quan, nhưng đến nay thế giới vẫn chưa có loại vắc xin nào chính thức được coi là thành phẩm hoàn chỉnh. Cùng lúc, các cường quốc cũng lao vào cuộc chạy đua khốc liệt nhằm tìm ra liều thuốc quý tạo ra một cuộc cạnh tranh toàn cầu.

HIỆN CÓ BAO NHIÊU ỨNG VIÊN VACCINE  TRÊNTHẾ GIỚI.

Trong ghi nhận gần đây nhất, vào cuối tháng 7, Tổ chức Y tế Thế Giới (WHO) thống kê hiện trên thế giới có 25 « ứng viên vắc xin » đang được đánh giá trong những thử nghiệm lâm sàng ở người (giữa tháng 6 chỉ có 11).

WHO cũng đã thống kê được 139 dự án nghiên cứu vắc xin đang trong giai đoạn tiền lâm sàng.

Biểu đồ theo dõi sản xuất Vac xin của WHO đến cuối tháng 7

Đây là một tin tốt, vì như giải thích với AFP của ông Daniel Floret, Phó chủ tịch Ủy ban tiêm chủng, thuộc Cơ quan Y tế cấp cao Pháp (HAS), «  càng có nhiều ứng viên vắc xin, và nhất là càng nhiều loại vắc xin, thì người ta lại càng có nhiều cơ may đạt được kết quả».

Đa số các thử nghiệm nói trên vẫn còn đang trong « công đoạn 1» (tức nhằm đánh giá độ an toàn sản phẩm), hoặc ở «công đoạn 2»  ( thăm dò hiệu quả ).

Chỉ có 4 ứng viên vac xin vào được vòng sâu hơn là « công đoạn 3 », tức là được đánh giá hiệu quả trên quy mô lớn. Ứng viên mới nhất là của công ty Mỹ Moderna. Công ty Moderna đầu tháng 8 đã bắt đầu giai đoạn cuối, trong đó sẽ thử nghiệm trên 30 nghìn người tình nguyện.

Tiếp đến, dự án của Trung Quốc cũng bước vào công đoạn 3 từ giữa tháng 7. Đó là nghiên cứu của phòng thí nghiệm Sinopharm, đã được thử nghiệm ở Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất, với trên 15 nghìn người tình nguyện. Dự án thứ 2 của Sinovac, thử nghiệm trên 9 nghìn nhân viên y tế Brazil, có đối tác là viện nghiên cứu Butantan của Brazil.

Dự án thứ 4 đang trong giai đoạn 3 là của châu Âu, do đại học Oxfortd hợp tác với công ty AstraZeneca (Anh và Thụy Điển) tiến hành. Vắc xin đã được thử nghiệm ở Anh Quốc, Brazil và Nam Phi.

CÁC KẾT QUẢ THỬ NGHIỆM

Các kết quả sơ bộ của hai ứng viên vac xin, một của đại học Oxford (ở giai đoạn 1 và 2), và một của công ty Trung Quốc Cansino (cho giai đoạn 2) đã được công bố hôm 20/07 trên tạp chí khoa học The Lancet. Kết quả được đánh giá khá khích lệ. Cả hai vắc xin đều tạo được «phản ứng miễn dịch mạnh», sản sinh ra được kháng thể và bạch huyết bào T. 

Ngoài ra, hai vac xin trên đều được người bệnh tiếp nhận tốt, không có phản ứng phụ nghiêm trọng nào được ghi nhận. (Các phản ứng phụ thường xảy ra khi tiêm vắc xin là đau đầu, sốt, mệt mỏi và đau ở vết tiêm chủng).

Thử nghiệm lâm sàng vắc xin của đại học Oxford ( Anh) trên người tình nguyện tại Sao Paulo, Brazil, ngày 24/07/2020. AFP - NELSON ALMEIDA

Mặc dù vậy vẫn còn quá sớm để rút ra kết luận. Một giáo sư virus học thuộc đại học Nottingham (Anh) nhận xét «Người ta vẫn còn chưa biết các mức độ miễn dịch có thể bảo vệ trước nhiễm trùng, hay vac xin này có thể bảo vệ những người yếu bị nhiễm nặng Covid-19».

Mặt khác, một nghiên cứu của Anh công bố hồi giữa tháng 7 nhắc nhở là miễn dịch dựa trên kháng thể có thể biến mất chỉ trong vòng vài tháng đối với trường hợp Covd-19. Điều này có nguy cơ làm phức tạp hóa việc triển khai vac xin với hiệu quả lâu dài. 

CUỘC CẠNH TRANH GIỮA CÁC NƯỚC LỚN

Khắp nơi trên thế giới, tiến độ nghiên cứu vac xin được thúc đẩy theo cách chưa từng có. Đặc biệt Trung Quốc, nơi virus SARS – CoV-2 xuất hiện, muốn là nước đấu tiên có vac xin. Việc gây quỹ quốc tế cũng được nhiều nước tiến hành. Điều đó cho phép các công ty có thể triển khai nhanh quy trình sản xuất công nghiệp cùng lúc với các công việc bào chế vac xin. Bình thường thì hai quy trình trình này tách riêng với nhau.

Khác với châu Âu, Hoa Kỳ một mình một ngựa. Chính quyền Donald Trump đã mở chiến dịch «Wapr Speed» (Trên tốc độ ánh sáng) để tăng tốc quá trình triển khai vac xin nhằm dành được ưu tiên tiếp cận vac xin cho 300 triệu dân Mỹ. Để làm được như vậy, chính phủ Mỹ đặt cược vào nhiều nơi cùng một lúc, đầu tư hàng tỷ đô la cho các chương trình khác nhau.

Hôm 26/07, Nhà Trắng thông báo tăng gấp đôi tiền đầu tư, gần 1 tỷ đô la, để hỗ trợ công ty Moderna triển khai vắc xin. Vài ngày trước đó, liên minh hai công ty Đức - Mỹ BioNTech và Pfizer cho biết Washington có thể sẽ rót cho họ 1,95 tỷ đô la, nhằm bảo đảm có được 100 triệu liều trong trường hợp vắc xin của họ ra đời.

Bác sĩ Anthony Fauci – cố vấn chính phủ Mỹ về chống dịch COVID-19 - đã nói với CNN về một bước tiến quan trọng trong cuộc đua bào chế vac-xin ngừa virus corona chủng mới. Ông nói: ʺNhững kết quả thử nghiệm đầu tiên cho đến lúc này mang nhiều hy vọng. Tôi vẫn thận trọng bởi vì chúng tôi không thể bảo đảm một điều gì cả, nhưng tôi lạc quan về việc chúng ta sẽ có một vac-xin hiệu quả.Ba mươi ngàn người đang tham gia vào giai đoạn thử nghiệm cuối cùng để thẩm định tính hiệu quả của loại vac-xin do hãng công nghệ sinh học Moderna phát triển”. Chuyên gia y tế của Nhà Trắng cho rằng người ta sẽ biết được những kết quả đầu tiên vào tháng 11/2020 tới đây.

Tổng thống Donald Trump đã đến thăm một xưởng sản xuất các hoạt chất của vac-xin. Ông cam kết ngay khi có thể, vac-xin sẽ được đưa ra thị trường, có khả năng là vào năm tới theo như ông nói, nhờ vào việc thúc đẩy nhanh hơn các quy trình.

Tuy vậy, Anh, Hoa Kỳ và Canada vẫn tố cáo tình báo Nga đứng đằng sau các cuộc tấn công tin tặc để chiếm hữu các nghiên cứu liên quan đến vac xin. Tại Hoa Kỳ, hai người Trung Quốc đã bị buộc tội tương tự. Mátxcơva cũng như Bắc Kinh đã phủ nhận hoàn toàn các cáo buộc đó.

Cuộc cạnh tranh chế tạo vac xin giữa các cường quốc có phần khốc liệt bởi đại dịch đã và đang đánh quỵ lần lượt các nền kinh tế trên thế giới, càng giàu thì thiệt hại càng lớn. Bỏ ra một khoản tiền dù khá lớn để nhanh chóng ngăn chặn đại dịch cũng không phải là cái giá đắt để nền kinh tế không bị sụp đổ nếu dịch kéo dài.

Lý do thứ hai mang tính địa chính trị, nhất là đối với Mỹ. Chuyên gia kinh tế Frédéric Bizard của Pháp trên đài Europe 1 giải thích: «Đây là cuộc chạy đua với thời gian để bảo đảm vị thế đứng đầu thế giới đối với Hoa Kỳ. Là cường quốc số 1 thế giới thì phải được phục vụ đầu tiên»

Châu Âu cảm thấy cũng không thể thụ động, thua kém nên cũng nhảy vào cuộc dù có hơi muộn hơn. Bên cạnh đó, hai đối thủ kình địch của Mỹ và phương Tây là Nga và Trung Quốc trong vài ngày gần đây liên tiếp đưa ra các dấu hiệu về đích sớm. Mục đích cũng không nằm ngoài mong muốn chứng tỏ vị thế cường quốc thế giới của mình. (Nga công bố có khả năng cấp phép cho sản xuất vac xin chống COVID-19 vào cuối tháng 8.2020).

Với riêng đương kim tổng thống Mỹ, cuộc đua để có vac-xin mang thêm ý nghĩa khẳng định ông vẫn trung thành với triết lý «nước Mỹ trước tiên» và nhất là vào thời điểm sát cuộc bầu cử tổng thống Mỹ, ông Donald Trump đang mất dần điểm vì các chỉ trích xử lý kém cỏi khủng hoảng Covid-19. Theo AP, nhiều trợ lý của ông Trump tin rằng sự ra đời kịp thời của vac xin phòng Covid-19 trước cuộc bầu cử thổng thống sẽ giúp Donald Trump xoay ngược tình thế.

LIỆUCÓQUÁ NHANH, NHƯNG HY VỌNG NHANH NHẤT CÓ TRONG MÙA THU NÀY DÙ CHƯA ĐỦ CƠ SỞ CHẮC CHẮN ĐỂ CÓ ĐƯỢC MỘT VAC XIN HIỆU QUẢ LÂU DÀI.

Nếu cuối thu này, hoặc cuối năm 2020 hay đầu năm 2021, Thế giới đã có Vac xin phòng chống Virus COVID-19, thì phải nói tốc độ nghiên cứu và sản xuất Vac xin chống COVID-19 là quá nhanh so với các loại vac xin khác, bởi đến thời điểm này, các chủng virus Corona khác như MERS, SARS, hay HIV... vẫn chưa thành công. Vì mức độ lây lan nhanh, tỷ lệ chết cao do virus COVID-19, các nhà khoa học, viện nghiên cứu, các công ty dược lớn trên thế giới đã tập trung nghiên cứu và sản xuất, thử nghiệm..để nhanh chóng có công cụ hữu hiệu ngăn chặn đại dịch.Tuy vậy như Cơ quan quản lý Thuốc Châu Âu (EMA) cảnh báo: "Để cho phép sử dụng một loại vac xin phòng Covid-19, các thử nghiệm lâm sàng cần phải chứng minh được độ an toàn cao, tính hiệu quả và chất lượng tốt». Lý do là nếu đi quá nhanh trong thử nghiệm lâm sàng có thể gây ra nhiều vấn đề về độ an toàn, chuyên gia Daniel Floret nhấn mạnh «một trong những điểm mấu chốt là phải có bằng chứng cho thấy vắc xin không có khả năng kéo theo tình trạng kịch phát bệnh», tức là làm cho những người được tiêm chủng lại bị bệnh nặng thêm.

Điều này đã xảy ra khi thử nghiệm với khỉ trong các lần triển khai vắc xin phòng bệnh MERS-CoV và SARS, cũng do hai chủng virus corona gây ra. Ở người, hiện tượng mắc bệnh nặng khi tiêm chủng cũng đã xảy ra trong những năm 1960 với một số loại vac xin phòng sởi, hay bệnh viêm phế quản ở trẻ sơ sinh. Các vac xin này sau đó đã bị hủy bỏ.

Cơ quan quản lý dược phẩm châu Âu EMA nhận định «có thể ít nhất phải đợi đến đầu năm 2021, một loại vắc xin phòng Covid-19 mới có và được sản xuất với số lượng đủ dùng cho cả thế giới».

Những người lạc quan nhất, bắt đầu là một số hãng dược, bảo đảm mùa thu này có thể có vắc xin, nhưng nhiều chuyên gia vẫn tin là phải đợi ít nhất đến quý đầu 2021. Đạt được thời hạn mùa thu này có vắc xin thì quả là điều thần kỳ, vì bình thường để cho ra đời một loại vắc xin mới phải mất nhiều năm. Tuy thế vẫn có kịch bản tồi tệ nhất đó là vắc xin sẽ không bao giờ được ra đời.

Cho dù các nghiên cứu có thể đi đến đích với thời hạn dài hay ngắn, vẫn còn một câu hỏi cuối cùng, rất quan trọng: Liệu mọi người có chấp nhận tiêm vắc xin trong tâm lý hoài nghi ngày càng lớn đối với việc tiêm chủng?

Ảnh minh họa

«Như đã lặp đi lặp lại nhiều lần trong các đợt dịch sởi, chúng ta đã không trả lời được các lo ngại của mọi người về vắc xin. Nếu chúng ta không rút ra bài học từ những sai lầm trước, toàn bộ chương trình tiêm chủng phòng virus corona sẽ bị kết liễu!», Phoebe Danzger, một bác sĩ nhi khoa Mỹ cảnh báo trong một diễn đàn mới đây đăng trên New York Times.

Trong buổi họp báo trực tuyến ngày 03/08, tổng giám đốc WHO, Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết bước tiếp theo là « những nghiên cứu dịch tễ học sẽ được bắt đầu ở Vũ Hán để xác định khả năng nguồn gốc lây nhiễm của những ca đầu tiên».

Đa số các nhà nghiên cứu cho rằng loài dơi là nguồn gốc của virus corona chủng mới, được gọi là SARS-CoV-2, nhưng được truyền qua một vật chủ trung gian trước khi lây sang người. Vật chủ trung gian này là điều bí ẩn mà cộng đồng khoa học quốc tế cũng như Tổ Chức Y Tế Thế Giới hy vọng khám phá ra được để hiểu về nạn dịch đang xảy ra, tránh những rủi ro cũng như khả năng phòng ngừa một đại dịch mới.

Cũng trong buổi họp báo trực tuyến, tổng giám đốc WHO cảnh báo nguy cơ dịch kéo dài và khả năng sẽ không bao giờ có liệu pháp thần kỳ. Ông cho rằng «những thử nghiệm lâm sàng cho chúng ta hy vọng. Nhưng điều đó không hẳn có nghĩa là chúng ta sẽ có một loại vac-xin hiệu quả, kể cả về lâu dài».