Nghi lễ đón Tết của người HMông ở Xứ Nghệ

Theo dõi MTĐT trên

Cứ mỗi dịp Tết đến xuân về ở đâu đó trên khắp đất nước dải hình chữ S thật đặc biệt và thiêng liêng. Công việc chuẩn bị đón Tết của người Mông cũng giống người Kinh, họ chuẩn bị cho Tết vào trước ngày 30/11 âm lịch, sửa sang, thay mới ban thờ và làm bánh dầy (thay vì người Kinh làm bánh chưng).

Trước khi làm lễ cúng tổ tiên, từng dòng họ trong bản phải chặt được 01 cây to cao mang về dựng ở cuối làng nơi có đủ mặt bằng cho cả họ tập trung lại và đan cỏ tranh thành hai sợi dây dài trang trí vòng tròn trên cây.

Trang phục truyền thống của người Mông.

 Đây được gọi là lễ “Sầu su” tổ chức vào ngày cuối cùng âm lịch của tháng 12 dương lịch. Tại lễ “Sầu su” thầy mo một tay cầm 01 con gà trống to của trưởng họ, 01 tay cầm bó lá tre (sau khi đã quét đuổi tà ma ở từng gia đình) được cột bằng sợi chỉ đỏ đứng cúng dưới gốc cây, với ý nghĩa: Xua đuổi những điều không may của năm cũ qua đi và cầu năm mới mang đến những điều tốt đẹp cho cả dòng họ. Cúng xong thầy mo dẫn đầu cả họ đi vòng quanh cây to cho đến khi đủ 05 vòng tiến, 04 vòng lùi thì dừng lại, thầy mo cắt cổ con gà thả xuống đất cho tiết vương xung quanh cây cao đã dựng.

Lễ phải được tổ chức xong trước khi mặt trời lặn, sau khi xong lễ cử một vài thanh niên trong họ chặt đổ cây, chặt nhỏ dây tranh đem đi vứt ở cuối làng. Sau đó ai về nhà đó làm thịt gà và chuẩn bị cho 01 người 01 quả trứng gà sống để làm vía cho cả nhà “gọi tất cả các hồn, vía về ăn tết” sau đó mới cúng tổ tiên tại nhà, giống như lễ đón giao thừa của người Kinh.

Ban thờ của người Mông độc đáo và mang đậm bản sắc dân tộc, thể hiện nét độc đáo, giản dị như cuộc sống của họ. Ban thờ để chính giữa hướng đường, chỉ với một tờ giấy trắng tự làm ra, dán lên tường cùng các hình thù trang trí, biểu tượng cho sức khỏe. Mỗi lần thắp hương cúng tổ tiên, người Mông đem bàn gỗ ra để các vật thờ lên trên đó, ngoài con gà, 2 chiếc bánh dầy và một ít hoa quả, họ còn thờ cái cuốc, xẻng, rìu, súng săn chuột… (những vật dụng giúp họ trong sản xuất, săn bắn).

Những trò chơi dân gian trong dịp tết.

Người Mông quan niệm những vật dụng đó cũng như con người, cũng phải để nó nghỉ, có vậy năm sau nó mới có sức khỏe để cày, bừa, săn nhiều chuột, giúp con người khỏi bị đói rét. Ngoài ra, người Mông còn thờ 2 bếp chính, thắp hương liên tục 3 ngày để thần bếp giúp họ luôn giữ ngọn lửa, xua đuổi tà ma và thú dữ. Những vật dụng dùng để thờ thường là những thứ mà chính tay người Mông làm ra…. Anh Xồng Vả Súa- xã Mường Lống (Kỳ Sơn) cho biết: Trong dịp Tết cổ truyền, người Mông luôn thờ ma nhà và những vật dụng giúp họ sinh sống, phát triển.

Tết của người Mông cũng là dịp để các đôi trai, gái tìm hiểu nhau.  Trong các ngày tết nam thanh, nữ tú trưng diện những bộ quần áo mới và diện các đồ trang sức đẹp, tổ chức thành từng tốp ném còn “pó po”, đánh gụ “đầu tu lu”, đánh cầu tự chế bằng lông gà “đầu tỳ kay”; hát “Cự xia”, “Lù tẩu” giữa các cặp trai gái thổ lộ tâm tình, tình yêu đôi lứa; từ đó mà trong dịp tết nhiều đôi trai gái đã nên duyên vợ chồng. Từ sáng sớm nam nữ tập trung tại một địa điểm rộng để chơi trò ném pao, chàng trai ném quả pao về hướng cô gái mà mình thích, nếu cô gái đó thích thì bắt lấy, coi như đó là sự đồng ý.

Ngược lại, nếu cô gái nào yêu một chàng trai thì cũng làm như vậy. Trò chơi ném quả pao diễn ra trong 10 ngày liên tiếp, lúc nào mệt, đói thì nghỉ. Đến tối, họ lại tập trung chơi trò ném quả lông, y như trò chơi ném quả vải, 2 trò này giống nhau về cách chơi, chỉ thay đổi vật để ném. Nhiều đôi trai, gái trong bản lên duyên vợ chồng cũng nhờ vào Tết cổ truyền và những trò chơi mang đậm bản sắc dân tộc.

Người Mông rất mến khách, họ quan niệm nếu Tết có khách lạ đến chơi thì cả năm đó họ gặp may mắn, nên đón tiếp rất chu đáo, mời ăn, mời rượu và mời ngủ tại nhà. Trước khi khách ra về người Mông còn mừng tuổi cho 2 chiếc bánh dầy tự tay họ làm ra.