Con trâu sớm hôm gắn bó với người nông dân

Theo dõi MTĐT trên

Con trâu, là người bạn thân thiết, luôn gần gũi với tâm tư, tình cảm và đời sống vật chất với với người nông dân Việt Nam, là con vật tốt bụng, cần cù lao động. Từ ngàn xưa đến nay hình ảnh “con trâu đi trước, cái cày theo sau” vô cùng quen thuộc và thân thương cả trong tâm trí lẫn trong máu thịt của mọi người. Bởi vậy, hình ảnh con trâu trong tục ngữ, ca dao, thơ ca đã mãi mãi đọng lại trong lòng người.

Nhất là trong sinh hoạt nông nghiệp thì trâu càng tỏ rõ vai trò là bạn thân thiết của con người. Ca dao có những câu:

Trâu ơi, ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài ruộng, trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Ta đây trâu đấy ai mà quản công.
Bao giờ cây lúa còn bông,
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

Trẻ mục đồng xứ Nghệ.

Về những làng quê, đi trên những triền đê thơm mùi lúa chín, trong lòng lại nao nức niềm vui khi nhìn thấy hình ảnh các chú bé ngất ngưỡng trên lưng trâu vừa đi vừa hát…tang bồng:

“Ai bảo chăn trâu là khổ? – Không, chăn trâu sướng lắm chứ! Đầu đội nón mê như lọng che. Tay cầm cành che như roi ngựa, ngất nghểu ngồi trên mình trâu, tai nghe chim hót trong vòm cây, mắt trông bướm lượn trên đám cỏ. Trong khoảng trời xanh, lá biếc, tôi với con trâu thảnh thơi vui thú, tưởng không có gì sung sướng cho bằng”.

Nông dân ta thường quan niệm rằng “con trâu là đầu cơ nghiệp”, là tài sản, là tình yêu. Sự nghiệp và sự sống của mọi nhà ở nông thôn gắn liền với sự sinh sôi của loài trâu. Đến chuyện lớn, như là lấy vợ, nào xem tướng, so đôi tuổi, mối manh, nào xem tông kén giống, lại phải có cỗ bàn, xâu tết, cheo nộp làng, trầu cau, gạo rượu…muôn khó nghìn khăn. Đó là những việc khó. Như cái khó lớn hơn, đó là làm sao được con trâu, nên mới có câu:

Tậu trâu, lấy vợ làm nhà
Cả ba việc ấy thật là khó tay.

Ba việc khó ấy thì tậu được con trâu là khó nhất cho nên mới xếp nó đầu.

Hình ảnh con trâu tô điểm thêm và làm cho cuộc sống của người nông dân thêm thi vị.Tình cảm chồng vợ hạnh phúc chung sức vượt qua khó khăn làm ăn thật đơn sơ mà mộc mạc, lòng luôn hướng đến tương lai tươi sáng:

Rủ nhau đi cấy đi cày,
Bây giờ khó nhọc, có ngày phong lưu.
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu,
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.

“Làm ruộng phải có trâu” cũng như “làm giàu phải có vợ”, sinh hoạt của người nông dân trong hoạt động nông nghiệp luôn gắn liền với con trâu từ sáng sớm đến tối mịt:

Lao xao gà gáy rạng ngày
Vai vác cái cày, tay dắt con trâu

Hay:

Ruộng đầm nước cả bùn sâu
Suốt ngày cùng với con trâu cày bừa.

Người nông dân rất mừng vui và an lòng khi được con trâu mạnh, trâu hay.

Trâu hay không ngại cày bừa
Mạ già, ruộng ngấu không thua bạn điền.

Con trâu cũng là hình ảnh được mượn dùng trong cuộc sống lứa đôi trai gái:

Đôi ta cùng bạn chăn trâu
Cùng mặc áo vá nhuộm nâu một hàng
Bao giờ cho gạo bén sàng
Cho trăng bén gió, cho nàng bén anh.
Có khi chàng tán nàng:
Hởi cô cắt cỏ đồng màu
Chăn trâu cho béo làm giàu cho cha.

Có khi “phê phán” chàng ưa kén chọn:

Trâu kia kén cỏ bờ ao
Anh kia không vợ đời nào có con.

Còn chị em phụ nữ ước mong cho người chồng làm “làm việc” có sức khỏe nên đã truyền nhau “kinh nghiệm”:

“Thương chồng, nấu cháo chim câu,
Chồng ăn, chồng “quậy” như trâu phá chuồng…”!

Hình ảnh con trâu cũng được con người đưa ra thành những bài học đạo lý, cho việc xử thế, quan hệ tốt hơn: Mất trâu thì lại tậu trâu, những quân cướp vợ có giàu hơn ai; Mua trâu lựa nái, cưới gái lựa dòng; Lộn con toán, bán con trâu; Trâu chết để da, người chết để tiếng; Ăn thuốc bán trâu, ăn trầu bán ruộng; Trâu chậm uống nước đục, trâu ngơ ăn cỏ héo; Mất trâu béo kéo trâu gầy.vv…

“Ruộng sâu, trâu nái, con gái đầu lòng”, người cày có ruộng có trâu là ước mơ, là hạnh phúc. Con trâu được coi như tài sản rất quý giá và quan trọng của người nông dân, nhà nào có nhiều trâu được xem là nhà giàu có:

Thằng Bờm có cái quạt mo,
Phú ông xin đổi ba bò, chín trâu.

Tuổi thơ chăn trâu. Ảnh internet

Bởi con trâu có giá trị như vậy nên người nông dân chăm sóc trâu rất chu đáo, ăn cỏ non, uống nước sạch, ở chuồng cao, được tôn lên là “ông trâu’ ngày hội, được đội khăn đỏ, ghi số lên mình.

Trong nhân dân, nhiều nơi đã mở hội chọi trâu hằng năm, những mong nghề nông ngày càng thịnh đạt, như hội chọi trâu Đồ Sơn (Hải Phòng), lễ hội chọi trâu Hải Lựu tại xã Hải Lựu, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc, lễ hội chọi trâu Hàm Yên tại huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang, lễ hội chọi trâu Phù Ninh tại xã Phù Ninh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ (phục hồi từ năm 2009)…

Trong không khí đầm ấm của ngày Xuân, hoặc trong các dịp giỗ Chạp trang trọng của gia đình, làng nước, bên dĩa xôi thơm mùi nếp, bên chén cơm còn vương mùi lúa mới, giây phút ta tận hưởng niềm lạc thú ấy có bàn tay của người nông dân, đôi vai của con trâu cày. Ca dao xưa cũng có những câu nhắc nhỡ rất tế nhị:

Lao xao gà gáy rạng ngày,
Vai vác cái cày, tay dắt con trâu.
Bước chân xuống cánh đồng sâu,
Mắt nhắm mắt mở đuổi trâu ra cày.
Ai ơi bưng bát cơm đầy,
Nhớ công hôm sớm cấy cày cho chăng?”.

Năm nay, theo lịch Can chi, năm sửu lại đến. Con trâu chăm chỉ cần cù, trung thành. Ngày Xuân, du xuân về bên những thôn, bản, bên những khóm tre làng, đi trên những cây cầu lắc lẻo, ta bắt gặp hình ảnh con cò, đồng ruộng, bờ đê, những em bé chăn trâu, thả diều…Ta bỗng nhớ đến nhà thơ Giang Nam với bài thơ “Quê hương” cũng đã có đoạn thơ xinh xắn, đáng yêu:

“Thuở còn thơ ngày hai buổi đến trường
Yêu quê hương qua từng trang sách nhỏ
Ai bảo chăn trâu là khổ
Tôi mơ màng nghe chim hót trên cao…”