Thứ năm, 28/03/2024 21:53 (GMT+7)

Hỏi chàng thợ mộc tiền ngàn để đâu?

Phùng Hiếu -  Thứ sáu, 27/12/2019 15:17 (GMT+7)

Theo dõi MTĐT trên

Thủ Dầu Một-Bình Dương được coi là cái nôi nghề mộc của Nam Bộ từ thế kỷ 16. Nơi đây từ xa xưa đã nổi tiếng về nghề làm mộc.

Hơn bốn trăm năm lưu giữ và bảo tồn, may thay nghề điêu khắc mộc vẫn còn chỗ đứng trong lòng người dân Việt...

Về lại làng Phú Văn

Thời Pháp thuộc, nghề điêu khắc gỗ ngày càng phát triển cực thịnh ở Bình Dương đã khắc họa phần nào thị hiếu thẩm mỹ của cư dân trong vùng cũng như cả nước, và hình thành nên một bộ môn nghệ thuật độc đáo của Bình Dương. Đến năm 1891, Bình Dương đã có trường mỹ nghệ thực hành(còn gọi là trường bách nghệ-nay là Cao đẳng mỹ thuật Bình Dương) dạy các nghề mộc, chạm và trang trí, sơn mài. Đây là nền tảng cho ngành điêu khắc phát triển từ nghề dân gian sang chính quy.

Dấu tích làng Phú Văn-nay thuộc phường Phú Thọ-TP Thủ Dầu Một chỉ còn trong ký ức của những bậc cao niên. Thời gian đã xóa nhòa tất cả, nhưng vẫn còn đó tiếng gõ lóc cóc của dùi và đục..nghề làm mộc vẫn còn cho dù số cơ sở chỉ còn đếm được trên đầu ngón tay. Dọc con đường Lê Hồng Phong-thuộc phường Phú Thọ đi hướng về bờ sông Sài Gòn, tinh mắt chúng ta sẽ phải hiện những gốc gỗ nằm phơi mình trong nắng gió...bằng chứng cho thấy nghề điêu khắc gỗ trứ danh của xứ Nam Bộ vẫn còn được tiếp nối lưu truyền.

Lớp thợ làm mộc bây giờ ở làng Phú Văn hầu hết đều là học trò của nghệ nhân Châu Văn Chí (đã qua đời hàng chục năm qua) mà dân trong làng quen gọi với tên thân mật: nghệ nhân Chín Chí.  Ông Út Phụng chia sẻ, cách đây chừng 30 năm cả làng Phú Văn hầu như nhà nào cũng làm mộc. Mỗi khi có dịp ghé về thăm, du khách dễ dàng nghe tiếng dùi đục lóc cóc vang lên ở hai bên đường dẫn vào làng, có đến hàng trăm cơ sở làm mộc như vậy hoạt động sầm uất, náo nhiệt khách tới lui. Nghệ nhân làm mộc cao niên ở đây đều thuộc lào câu ca dao : “ Cầm dùi đục, đập lên đầu chàng. Hỏi làm thợ mộc tiền ngàn để đâu?”, cũng đủ cho thấy nghề làm mộc có giá như thế nào?

 Thợ điêu khắc gỗ tại phường Phú Thọ - TP Thủ Dầu Một

Khi ấy làng mộc Phú Văn cho thợ thầy đi khắp nơi điêu khắc trang trí trong các công trình kiến trúc đình, chùa, nhà cổ, các sản phẩm mỹ thuật như tủ thờ, bàn ghế, tranh,  tượng tôn giáo… Chính ở các vùng đất này đã sản sinh ra những nghệ nhân, thợ chạm khắc gỗ tài hoa, tạo nên nhiều sản phẩm có giá trị thẩm mỹ cao.

Ông Chín Bể người có hơn 30 năm làm nghề mộc tâm sự : “Ngày trước học nghề cực lắm, thầy dạy chỉ cho vài chục ngàn tiền công chỉ đủ để làm chi phí đi lại tới nhà thầy học việc”. Ông Bể mất hết 3 năm học chạm mộc bàn ghế tủ, 4 năm học điêu khắc tượng mới tạm đủ tự tin lên làm thợ chính. Ngày trước, học trò nghề mộc sau khi học hết nghề thầy, thường ở lại làm công cho thầy đôi ba năm. Trước là trả ơn cho thầy, sau là tích lũy thêm kinh nghiệm, vốn liếng để mở cơ sở làm ăn riêng. Thanh niên trai tráng, học được nghề mộc, coi như có đủ vốn liếng lận lưng để cưới vợ sinh con, lập thân lập nghiệp.

Chất lượng được nâng cao

Hiện tại phường Phú Thọ, phường Chánh Nghĩa-Thủ Dầu Một chỉ còn khoảng vài chục cơ sở điêu khắc mộc thủ công. Theo xu hướng thị trường, các cơ sở này không còn tập trung lại một chỗ như thuở sơ khai. Nhiều nghệ nhân làm mộc phất lên, mở doanh nghiệp đi theo con đường sản xuất đồ gỗ xuất khẩu, số ít còn lại vẫn bám víu với nghề điêu khắc mộc truyền thống. Nổi tiếng nhất ở phường Phú Thọ là cơ sở làm mộc của ông Mai Thanh Sang. Cơ sở ông Sang cung cấp phần lớn tượng Phật cho chùa Bà Thiên Hậu, ngoài ra ông còn sản xuất hàng chục loại sản phẩm mộc khác từ bàn ghế, đến tượng phong thủy:  long lân qui phụng, phước lộc thọ, thiềm thừ, lộc bình, đôn gỗ...Hiện cả phường Phú Thọ chỉ còn 5-6 cơ sở điêu khắc gỗ, nhưng nhịp gõ lóc cóc vẫn vang lên đều tại mỗi cơ sở nhất là trong những ngày cận kề tết cổ truyền.

Ông Út Phụng cho hay, lượng đơn hàng tăng mạnh vào tháng cuối năm, nên ông Phụng phải làm luôn ngày thứ bảy và chủ nhật để kịp giao cho khách hàng. Cơ sở ông Phụng chuyên làm mộc theo kiểu truyền thống, làm thủ công tới 80-90% cho một sản phẩm. Chính vì thế mỗi sản phẩm ra đời là “độc bản” không có cái thứ hai, nên giá trị rất cao được giới ưa chuộng đồ gỗ truyền thống săn tìm. Theo ông Mai Thanh Sang, lượng đơn hàng trong dịp tết Canh Tý của cơ sở tăng lên 30-40% , cơ sở đã phải tuyển thêm nhân công để làm kịp đơn hàng. Theo ông Sang làm thợ mộc giỏi sống khỏe, bởi lương thợ chính hiện nay đang ở mức 15 triệu đồng/tháng, tay nghề cao có thể kiếm vài chục triệu/tháng, còn thợ phụ thu nhập cũng ở mức 10-12 triệu đồng/tháng.

Nghề mộc Bình Dương ngày nay đã  tiếp thu nhiều tinh hòa từ các làng mộc từ phía Bắc, miền Trung...sự giao thao văn hóa giữa các vùng miền đã giúp nghề điêu khắc gỗ của Bình Dương lên tầm cao mới. Nói như nghệ nhân Út Phụng, số cơ sở mộc ít đi nhưng trình độ tay nghề của thợ mộc ngày càng cao, sản phẩm ngày càng chất lượng về mặt thẩm mỹ. Mẫu mã sản phẩm điêu khắc gỗ Bình Dương khá đa dạng và phong phú được các nghệ nhân sáng tạo, tiếp thu hoặc bảo lưu các phong cách cổ như: các tượng Phật, tượng Di Lặc, mục đồng, tiều phu, ngư phủ, chim ưng, sư tử hí cầu… Ngoài ra là một số mẫu mã làm theo các tượng cổ châu Âu như các tượng khỏa thân, vệ nữ… và cả những mẫu mã do người đặt hàng từ nước ngoài yêu cầu. Sản phẩm điêu khắc gỗ mỹ thuật Bình Dương hiện cung cấp cho thị trường trong nước, phần lớn là các sản phẩm mỹ nghệ do du khách mua làm kỷ niệm, bày bán trong khách sạn, các điểm văn hóa du lịch và được khách quốc tế ưa chuộng…

Trong dòng chảy thị trường, nghề mộc Bình Dương không bị mất đi, đáng mừng một số cơ sở mộc đã mạnh dạn lập doanh nghiệp đi theo con đường xuất khẩu phục vụ thị trường nước ngoài, góp phần đưa Bình Dương trở thành trung tâm xuất khẩu đồ gỗ lớn nhất của cả nước. Phần còn lại của nghề mộc truyền thống vẫn cố giữ những nét tinh hoa của nghề chạm khắc mộc của bậc tiền nhân để lại.

Nét văn hóa từ chiếc tủ thờ, tràng kỷ...tượng tôn giáo vẫn còn âm ỉ trong lòng người dân Việt, đã giúp cho nghề điêu khắc mộc vẫn có thị trường riêng cho mình. Trong quá trình hội nhập, nghề điêu khắc gỗ tại Bình Dương vẫn còn lưu giữ những nét tinh túy của làng mộc Thủ Dầu Một hàng trăm năm về trước. Thậm chí với lớp nghệ nhân đi sau như ông Mai Thanh Sang vẫn sống khỏe, sống tốt với nghề, với doanh thu cả tỷ đồng mỗi năm. Chúng tôi hỏi ông Sang: “Làm mộc giàu vậy, tiền để đâu cho hết?”. Ông cười, liếc nhìn vào hai cô con gái của mình rồi đáp trả: “Thì để lo cho vợ con. Hai đứa con gái chắc không theo nghề tui rồi. Chúng nó cần học hành bài bản hơn, phải giỏi hơn cha ông...để theo kịp thời đại công nghiệp 4.0. Còn với nghề mộc truyền thống, sức hút vẫn còn bởi đó là nét văn hóa đặc trưng của phương Đông, của tâm hồn người Việt. Còn người yêu sản phẩm điêu khắc gỗ là còn nghề!” - ông Sang khẳng định./.

Theo thống kê, hiện Bình Dương có trên 100 cơ sở sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ. Gần 2/3 cơ sở này có xuất phát từ các nghệ nhân của các tỉnh thành khác. Việc Bình Dương trở thành thủ phủ gỗ của cả nước, kéo theo hàng trăm doanh nghiệp, nghệ nhân, thợ lành nghề cả nước về tìm kiếm cơ hội.

Chính vì thế thị trường gỗ mỹ nghệ Bình Dương đầy đủ màu sắc của các làng mộc nổi tiếng như Đồng Kỵ-Bắc Ninh, Vạn Phúc-Hà Nội, Kim Bồng Quảng Nam, An Tường-Vĩnh Phúc, Hạ Vũ-Thanh Hóa, Mỹ Xuyên-Huế, cùng hợp sức các nghệ nhân chạm khắc gỗ Thủ Dầu Một-Bình Dương… tạo nên sự đa dạng về bản sắc văn hóa vùng miền.

Khoảng 50 năm về trước, hơn 20 nghệ nhân làm mộc Thủ Dầu Một đã làm nên Bức tượng Phật nằm bằng gỗ to nhất nước với chiều dài 6,3m, chiều cao 5m tại chùa Niệm Phật (nay thuộc xã An Sơn-TX Thuận An). Pho tượng này được làm gỗ nguyên khối, thể hiện trình độ rất cao của nghệ nhân làm mộc Bình Dương. Tại phường Lái Thiêu-TX Thuận An cũng có miếu thờ Mộc tổ. Ngôi miếu được xây dựng vào năm 1944, do chính các nhà doanh nghiệp ngành mộc đứng ra vận động trong giới nghề thành lập. Hiện ngôi miếu tọa lạc tại khu 2 - khu phố Long Thới, phường Lái Thiêu, thị xã Thuận An, tỉnh Bình Dương.

Bạn đang đọc bài viết Hỏi chàng thợ mộc tiền ngàn để đâu?. Thông tin phản ánh, liên hệ đường dây nóng : 0912 345 014 Hoặc email: [email protected]

Cùng chuyên mục

Bài thơ: Hoa xương rồng
Đau chẳng khóc, nhoẻn cười trong sắc lạnh.///Thấu lòng người giữa danh lợi phù hoa///Những cứ tưởng trưởng thành chung bối cảnh ///Trân trọng hơn khi gặp giữa ta bà.
Bài thơ: Khi xa nhau
Khi xa càng nhớ nhau hơn///Ai chăm em lúc dỗi hờn… không anh///Buồn như vết thương chưa lành///Cô đơn đau nhói tim mình vì em.

Tin mới

Ông Nguyễn Văn Minh làm Tổng Biên tập Báo Công Thương
Ngày 28/3, Bộ Công Thương tổ chức hội nghị công bố quyết định của Ban cán sự Đảng, Bộ trưởng Bộ Công Thương về việc bổ nhiệm ông Nguyễn Văn Minh - Phó Tổng Biên tập phụ trách giữ chức vụ Tổng Biên tập Báo Công Thương.