Nhanh chóng đưa các dự án đốt rác vào hoạt động

Theo dõi MTĐT trên

I. Hiện trạng xử lý chất thải rắn

Rác thải là vấn đề nóng bỏng hiện nay trong cả nước, không riêng địa phương nào. Hiện nay, hầu như cả nước đều xử lý công nghệ chôn lấp. Công nghệ này tuy đơn giản, dễ thực hiện nhưng gây lãng phí đất đai, ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường. Nhân dân quanh bãi chôn lấp đều kêu mùi hôi thối và ô nhiễm của nước thải bãi rác, tiếng ồn và ruồi muỗi quá nhiều không chịu nổi. Mặt khác, do tính tự giác của người dân còn thấp nên rác thải thưởng đổ trộm ra ven dường, nơi công cộng, đặc biệt ở các huyện ngoại thành làm cho môi trường càng thêm bức xúc.
Mặc dù đã ứng dụng nhiều công nghệ trong xử lý chất thải rắn, nhưng hiện nay về cơ bản Hà Nội vẫn phải xử lý chất thải bằng hình thức chôn lấp. Theo thống kê của Sở Xây dựng, mỗi ngày Hà Nội phát sinh khoảng 6.000tấn/ngày chất thải rắn sinh hoạt và khoảng 95% trong số đó được xử lý bằng biện pháp chôn lấp. Biện pháp này đơn giản nhưng tốn kém tài nguyên đất, gây ô nhiễm không khí, nguồn nước ngầm.

Các khu xử lý rác thải đang quá tải
Tại cánh đồng xã Tam Hiệp (huyện Phúc Thọ), rác thải đổ tràn lan trên nhiều tuyến đường nội đồng. Đáng nói, việc tự ý đốt rác đã ảnh hưởng xấu đến môi trường và sức khỏe người dân. Tương tự, con đường nối từ đường trục phía Nam Hà Nội về thị trấn Kim Bài (huyện Thanh Oai) chỉ khoảng 4km nhưng xuất hiện nhiều điểm tập kết rác thải tự phát ảnh hưởng tới người tham gia giao thông.
Trao đổi về thực trạng trên, Giám đốc Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Thanh Oai Nguyễn Tiến Hải cho biết, trung bình mỗi ngày, huyện Thanh Oai phát sinh khoảng 90 tấn rác, trong khi định mức vận chuyển về bãi rác là 85 tấn nên lượng tồn đọng vẫn nhiều, người dân tự xử lý bằng các biện pháp thủ công, không triệt để.
Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, trung bình mỗi ngày - đêm, trên địa bàn Thủ đô phát sinh 6.500-7.000 tấn rác thải sinh hoạt. Dù đã có nhiều cố gắng, song thực tế, mới chỉ có khoảng 88% lượng rác thải hằng ngày tại khu vực nông thôn được thu gom, xử lý.
Cũng theo Sở Xây dựng Hà Nội, rác thải sinh hoạt chủ yếu được xử lý bằng công nghệ chôn lấp hợp vệ sinh tại 2 khu xử lý chính của Hà Nội là: Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn (huyện Sóc Sơn) trung bình mỗi ngày tiếp nhận khoảng 4.500-5.000 tấn rác và Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn (thị xã Sơn Tây và huyện Ba Vì) trung bình mỗi ngày tiếp nhận 1.200-1.500 tấn rác. Phương thức xử lý bằng chôn lấp không chỉ đòi hỏi phải có mặt bằng, khiến các khu xử lý luôn rơi vào tình trạng quá tải, mà còn gây ô nhiễm môi trường khu vực lân cận. Bà Lê Thị Hải, Phó Trưởng phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Sóc Sơn cho biết, Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn có tổng diện tích gần 160ha, theo thiết kế ban đầu bảo đảm xử lý chất thải rắn sinh hoạt của thành phố đến năm 2020 với công suất tính toán khoảng 1.000 tấn/ngày - đêm, nhưng hiện lượng rác đưa về xử lý gấp gần 5 lần so với thiết kế ban đầu. Tương tự, dù Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn có hệ thống xử lý nước rác, nhưng việc chôn lấp vẫn tác động tiêu cực tới môi trường sống của người dân xung quanh.
Những năm qua, TP Hà Nội đã quan tâm bố trí nguồn vốn khá lớn đầu tư cho xử lý ô nhiễm môi trường từ các bãi chôn lấp rác thải, đồng thời hỗ trợ đời sống người dân trong vùng bị ảnh hưởng (như xây dựng hệ thống thu gom, xử lý nước rác; trồng cây xanh cách ly; lắp đặt hệ thống nước sạch cung cấp cho nhân dân khu vực lân cận…), song việc khắc phục ô nhiễm vẫn chưa thực sự như mong muốn.
Hiện tại trên địa bàn thành phố cũng đã có một số nhà máy đốt rác hoặc xử lý rác thành phân bón, song công suất xử lý nhỏ (tổng công suất phân luồng 600-900 tấn/ngày - đêm), chủ yếu để giải quyết rác thải công nghiệp.
Nhân dân quanh bãi rác Nam Sơn nhiều lần ngăn không cho xe chở rác vào bãi. Riêng năm nay đã hai lần ngăn không cho xe chở rác vào bãi làm cho Hà Nội bị ngập trong rác. Thành phố Hà Nội đã họp bàn với nhân dân địa phương tìm cách giải quyết. Thành phố đã giải quyết vấn đề đền bù, di dân và các chế độ chính sách cần thiết để cho bãi rác Nam Sơn tiếp tục hoạt động.
Theo báo Hà Nội mới, ngày 7/11/2020, UBND thành phố ra quyết định chốt thời gian xử lý dứt điểm tồn tại ở khu liên hiệp xử lý chất thải Nam Sơn. Nội dung có đoạn: Sở Tài nguyên và Môi trường thường xuyên theo dõi, đánh giá tình trạng môi trường khu vực dân cư xung quanh khu xử lý; bố trí, điều động 30 cán bộ có đủ năng lực, chuyên môn để hỗ trợ UBND huyện Sóc Sơn xác nhận nguồn gốc đất đai, điều tra, kiểm đếm, lập phương án bồi thường, hỗ trợ và tái định cư để đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng các dự án.
Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình cấp nước, thoát nước và môi trường thành phố tập trung toàn bộ nhân lực, vật lực, thi công 3 ca liên tục để đẩy nhanh tiến độ, hoàn thành bàn giao, đưa vào khai thác toàn bộ diện tích ô 1.1 và 1.2 trước ngày 31/12/2020. UBND huyện Sóc Sơn tổ chức tuyên truyền, vận động để các hộ nhận tiền và bàn giao mặt bằng đối với diện tích còn lại chưa giải phóng mặt bằng của ô chôn lấp 1.2. Đối với diện tích còn lại chưa giải phóng mặt bằng của ô chôn lấp 1.1 UBND huyện khẩn trương phê duyệt phương án bồi thường, tiến hành chi trả và thu hồi mặt bằng trước ngày 30/11/2020.
Để giải quyết những vấn đề còn tồn tại, TP Hà Nội đang tiến hành nhiều biện pháp với mục tiêu đến năm 2025, tất cả các loại rác thải phát sinh đều được thu gom, tái chế và xử lý triệt để bằng công nghệ tiên tiến, thân thiện với môi trường. Hà Nội cũng tập trung triển khai đồng bộ quy hoạch xử lý chất thải rắn đến năm 2030, định hướng đến năm 2050 theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Trên thế giới, đặc biệt các nước công nghiệp tiên tiến, rác đều được phân loại kỹ càng và 100% đều được đốt rác. Lò đốt rác của họ với công suất lớn có các hệ thống xử lý môi trường tốt không gây ô nhiễm bởi dioxin hay furen. Nước thải được xử lý tốt không gây ô nhiễm.
Trước nhu cầu cấp bách về xử lý chất thải rắn. Thành phố Hà Nội đã kêu gọi các doanh nghiệp đầu tư, ứng dụng công nghệ vào tái chế chất thải, biến chất dthải thành vật liệu có ích.
Hiện có nhiều doanh nghiệp tư nhân đồng hành cùng thành phố, áp dụng các mô hình xử lý chất thải rắn hiệu quả, hạn chế tác động đến môi trường. Ông Nguyễn Phúc Thành - Tổng Giám đốc Công ty cổ phần dịch vụ môi trường Thăng Long (ENSERCO) cho biết, công ty vừa được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp bằng sáng chế cho “Quy trình công nghệ, hệ thống xử lý rác thải sinh hoạt bằng công nghệ đốt tiêu huỷ có thu hồi nhiệt”.
Theo ông Nguyễn Phước Thành, quy trình công nghệ này giúp giảm chi phí xử lý rác khi sử dụng ít nhiên liệu phụ trợ hơn, nhờ biện pháp loại bỏ các thành phần rác không cháy; ủ và sấy để giảm độ ẩm của rác trước khi đốt. Đặc biệt quy trình đốt rác sẽ tận dụng nhiệt năng từ khí thải lò đốt để sấy rác và sấy nóng không khí cung cấp cho lò đốt. Trong quá trình phân loại và sấy rác, các kỹ sư sử dụng thiết bị thu gom khi đưa vào lò đốt, để giảm phát thải mùi hôi ra môi trường. Quan trọng hơn là toàn bộ khâu từ thu gom, vận chuyển và xử lý được tập trung về một đầu mối. Hiện tại, Nhà máy xử lý chất thải tại Sơn Tây của ENSERCO đang phát huy hiệu quả, với công suất xử lý 700 tấn rác/ngày.
Không chỉ có ENSERCO, Công ty cổ phần Xử lý chất thải xây dựng và Đầu tư phát triển môi trường Hà Nội cũng đang triển khai dự án đầu tư ứng dụng công nghệ nghiền phế thải xây dựng thành vật liệu xây dựng.

II. Dự án triển khai các nhà máy đốt rác ở Hà Nội.
Sớm đầu tư 4 nhà máy xử lý rác công nghệ cao
Về vấn đề này, Tiến sĩ Hoàng Dương Tùng, nguyên Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) nhận định: Việc xử lý rác thải sinh hoạt bằng công nghệ chôn lấp vừa tốn diện tích đất, vừa khó kiểm soát vệ sinh môi trường. Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn là nơi tiếp nhận rác lớn nhất của thành phố, theo tính toán cũng sẽ hết chỗ chôn lấp vào năm 2020. Việc này đặt ra cho Hà Nội yêu cầu phải sớm có phương án xử lý rác thải bằng công nghệ hiện đại.
Để giải bài toán thu gom và xử lý rác thải nông thôn, TP Hà Nội đang kêu gọi đầu tư các dự án đốt rác, thu hồi nhiệt năng để phát điện, đạt tiêu chuẩn môi trường của châu Âu. Theo Sở Xây dựng Hà Nội, định hướng đến năm 2020-2021, thành phố tập trung đầu tư 4 nhà máy xử lý rác thải công nghệ cao tại Khu liên hợp xử lý chất thải Nam Sơn (1 nhà máy), Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn (2 nhà máy) và Khu xử lý chất thải rắn Đồng Ké - huyện Chương Mỹ (1 nhà máy). Ngoài các chính sách hỗ trợ của Chính phủ (theo Quyết định số 31/2014/QĐ-TTg ngày 5-5-2014) về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án phát điện sử dụng chất thải rắn tại Việt Nam, về huy động vốn đầu tư, thuế nhập khẩu thiết bị, tiền sử dụng đất, thuê đất, hỗ trợ giá điện, TP Hà Nội còn hỗ trợ đầu tư hạ tầng ngoài tường rào của dự án gồm đường, hệ thống điện, nước...
Theo Sở Xây dựng Hà Nội, hiện nay Nhà máy Điện rác Sóc Sơn (công suất 4.000 tấn rác/ngày - đêm) đang thực hiện các thủ tục phê duyệt quy hoạch 1/500, chuẩn bị thủ tục khởi công dự án vào đầu năm 2019, phấn đấu hoàn thành xây dựng trong 18 tháng. Hai dự án xử lý rác phát điện với tổng công suất 1.500 tấn/ngày - đêm tại Khu xử lý chất thải rắn Xuân Sơn đã được phê duyệt chủ trương đầu tư, cấp giấy chứng nhận đầu tư, đang thực hiện các thủ tục đo đạc, xác định mốc giới, thiết kế kỹ thuật... để có thể thẩm định, phê duyệt và đủ điều kiện khởi công trong quý II-2019. Dự án xử lý rác thải phát điện tại Đồng Ké đang tiến hành lựa chọn nhà đầu tư, phấn đấu hoàn thành vào năm 2021.
Thực tế cho thấy, để các dự án nhà máy đốt rác phát điện sớm được đầu tư, đi vào hoạt động rất cần các bộ, ngành trung ương tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách về ưu đãi đầu tư, điều chỉnh quy hoạch chuyên ngành, hướng dẫn về giá dịch vụ xử lý chất thải rắn sinh hoạt bằng phương pháp đốt phát điện công suất lớn, sử dụng công nghệ tiên tiến…Bên cạnh đó, các cấp, ngành chức năng của thành phố cần đẩy nhanh tiến độ phê duyệt, chuẩn bị đầu tư các dự án, lựa chọn chủ đầu tư có tiềm lực, công nghệ xử lý rác thải hiện đại, triệt để. Đối với một đô thị văn minh mà Hà Nội đang hướng tới, việc áp dụng công nghệ tiên tiến vào xử lý rác thải là giải pháp hiệu quả, bền vững.
Tuy Hà Nội đã có dự án đốt rác, người dân mong sao nó sớm thành hiện thực, sớm được đưa vào vận hành nhằm góp phần giải quyết ô nhiễm cho Hà Nội.
Ông Nguyễn Văn Quý - Phó trưởng phòng Hạ tầng kỹ thuật (Sở Xây dựng Hà Nội) cho biết, sau khi thành phố ban hành thông báo về 10 tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư xử lý rác thải trên địa bàn, đến nay, đã có nhiều nhà đầu tư đăng ký, đáp ứng các tiêu chuẩn về năng lực tài chính, kinh nghiệm trong xử lý rác thải, có hồ sơ thiết kề công nghệ đốt, phát điện tiên tiến, hiệu quả, đã nghiên cứu kỹ về tính chất rác thải tại Hà Nội…
Để hạn chế các tổn thất to lớn do ô nhiễm môi trường đề nghị thành phố Hà Nội thực hiện đầy đủ chiến lược bảo vệ môi trường quốc gia đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Cụ thể:
- Hà Nội cần phải ngăn chặn về cơ bản mức độ gia tăng ô nhiễm, khắc phục suy thoái và nâng cao chất lượng môi trường, đảm bảo phát triển bền vững đất nước, bảo đảm cho mọi người dân sống trong môi trường có chất lượng tốt về không khí, nước, cảnh quan và các nhân tố môi trường tự nhiên khác đạt chuẩn mực do nhà nước quy định. Toàn dân tham gia thu gom, phân loại và xử lý chất thải rắn theo công nghệ hợp lý, nghiêm cấm đổ trộm rác thải.
- Hà Nội cần một giải pháp tổng thể trên các lĩnh vực giao thông, xây dựng, sản xuất công nghiệp và sinh hoạt cộng đồng. Với giao thông, ưu tiên phát triển giao thông công cộng, nâng cao chất lượng đường sá, giảm ùn tắc, nâng cao chất lượng nhiên liệu. Với sản xuất, các cụm công nghiệp, khu công nghiệp phải có hệ thống xử lý rác thải, khí thải, khuyến khích dùng công nghệ thân thiện. Ngoài ra, nên tăng cường diện tích cây xanh của thành phố.
- Hà Nội cần phải hạn chế mức độ gia tăng ô nhiễm, khắc phục suy thoái và cải thiện chất lượng môi trường, nâng cao khả năng phòng tránh và hạn chế tác động xấu của thiên tai, khai thác và sử dụng hợp lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên, đảm bảo cân bằng sinh thái, chủ động đáp ứng nhu cầu về hội nhập kinh tế quốc tế, hạn chế tác động xấu từ quá trình toàn cầu.
Đồng thời phải tăng cường đào tạo giáo dục, nâng cao nhận thức môi trường cho mọi người dân và đặc biệt cho lãnh đạo các cấp vì họ là những người đưa ra các quyết định cuối cùng. Cần huy động toàn dân tham gia bảo vệ môi trường trong điều kiện nước ta phải đối mặt với những tác động tiêu cực của vấn đề môi trường như biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế không đi đôi với bảo vệ môi trường dẫn đến cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên, sự xâm hại của môi trường sống ngày càng nghiêm trọng ở các cộng đồng dân cư là nhiệm vụ hàng đầu để đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước. Bảo vệ môi trường không chỉ là quyền lợi, nghĩa vụ mà còn là văn hoá, đạo đức, là tiêu chuẩn đảm bảo cho một xã hội văn minh, phát triển