Khủng hoảng năng lượng của Châu Âu có thể biến thành một cuộc khủng hoảng lương thực
Lạm phát năng lượng tăng quá mức đã gây thiệt hại cho ngành công nghiệp Châu Âu và kéo theo một loạt mối đe doạ khác đang rình rập
Theo Oilprice đưa tin, các hoạt động công nghiệp của Châu Âu đang trì trệ do lạm phát tăng vọt. Tuy nhiên, có một vấn đề đáng lo hơn cả. Đó là việc các nhà sản xuất phân bón cũng đang đóng cửa các nhà máy của họ. Trong khi đó, hoạt động nhập khẩu phân bón lại giảm xuống, vì các nhà cung cấp lớn nhất cho châu Âu là Nga và Belarus đang là mục tiêu trừng phạt của Liên minh Châu Âu (EU).
Cả hai quốc gia trên đã trả đũa các biện pháp trừng phạt bằng cách cắt xuất khẩu phân bón sang Châu. Trong khi đó, giới chức châu Âu bào chữa rằng nếu không trừng phạt ngành xuất khẩu phân bón thì khu vực này cũng không thu được lợi ích gì.
Theo số liệu từ Viện Chính sách nông nghiệp và thương mại do FT trích dẫn, Nga chiếm 45% nguồn cung amoniac nitrat toàn cầu. Nhưng nó cũng chiếm 18% nguồn cung kali—muối chứa kali là một trong những thành phần chính của phân bón—và 14% xuất khẩu phốt phát.
Belarus cũng là nước xuất khẩu phân bón lớn, đặc biệt là kali. Nhưng Belarus đã bị EU trừng phạt kể từ năm 2021 về các cáo buộc nhân quyền và không giống như Nga, nước này đã chứng kiến ngành phân bón của mình trở thành mục tiêu của các lệnh trừng phạt này. Điều này đã tạo ra một sự trùng hợp đáng tiếc đối với Châu Âu và an ninh lương thực của khu vực.
Giám đốc điều hành của công ty chuyên về phân bón Yara International của Na Uy chia sẻ với FT rằng: “Các chuỗi giá trị đã hội nhập một cách đáng kinh ngạc. Khi bạn nhìn vào bản đồ - vị trí của châu Âu, vị trí của Nga và vị trí các nguồn tài nguyên thiên nhiên - những chuỗi này đã được tạo ra trong nhiều thập kỷ. Ngay cả trong những giai đoạn căng thẳng nhất của Chiến tranh lạnh, những sản phẩm này vẫn được lưu thông nên dòng chảy kinh doanh vẫn diễn ra. Và tất cả đã thay đổi hoàn toàn chỉ trong vài ngày”.
Giống như khí đốt, mặc dù có xu hướng hành động trước khi suy nghĩ, EU đã bắt đầu tìm kiếm nguồn cung cấp phân bón thay thế. Ma-rốc là một lựa chọn, vì quốc gia này đã cung cấp khoảng 40% lượng phốt phát của châu Âu. Con số này thậm chí có thể tăng lên đáng kể.
Trung Á là một lựa chọn khác, cụ thể hơn là Uzbekistan. Hiện tại, Uzbekistan xuất khẩu phân bón chủ yếu sang Châu Á và một số nước Trung Đông, nhưng điều này có thể thay đổi sau cuộc họp cấp bộ trưởng EU-Trung Á, hiện đang diễn ra tại Uzbekistan.
Vì vậy, một mặt, sản xuất phân bón địa phương đã bị suy giảm do chi phí năng lượng cao ngất ngưởng. Mặt khác, các biện pháp trừng phạt đã gây ra phản ứng từ Nga: xuất khẩu bị cắt giảm, khiến Châu Âu vốn phụ thuộc vào nhập khẩu dễ bị tổn thương trước những cú sốc lương thực, đồng thời phơi bày một sự phụ thuộc nguy hiểm khác.
Dường như không có giải pháp ngay lập tức cho vấn đề này và có thể không có trong một thời gian. Ngay cả khi Châu Âu tìm thấy đủ nguồn thay thế cho tất cả lượng phân bón nhập khẩu của Nga và Belarus, chi phí sẽ tăng “chóng mặt” theo cách tương tự như hóa đơn khí đốt khi họ chuyển từ khí đốt qua đường ống của Nga sang khí đốt hoá lỏng (LNG). Và điều này sẽ nuôi lạm phát hơn nữa.
Viện chính sách nông nghiệp và thương mại, một tổ chức ủng hộ canh tác bền vững, đã cảnh báo trong một báo cáo gần đây rằng thế giới đang “nghiện” phân bón hóa học. Tuy nhiên, bỏ qua việc ủng hộ, báo cáo cho biết phân bón đang trở nên khá đắt đỏ.
Các quốc gia G20 đã trả gần gấp đôi số tiền nhập khẩu phân bón chính vào năm 2021 so với năm 2020 và tất nhiên sẽ chi gấp ba lần vào năm 2022 — một khoản chi phí bổ sung ít nhất 21,8 tỷ USD. Ví dụ, Vương quốc Anh đã trả thêm 144 triệu đô la Mỹ cho việc nhập khẩu phân bón vào năm 2021 và 2022, và Brazil đã trả thêm 3,5 tỷ đô la Mỹ.
Tất nhiên, một phần lớn của lạm phát này là do lạm phát chi phí năng lượng vì sản xuất phân bón là một quy trình sử dụng nhiều năng lượng. Thực tế vẫn là chuỗi thức ăn toàn cầu, đặc biệt là các liên kết ở châu Âu, hiện không ở một vị trí tốt.
Hiện tại, Nga tiếp tục cung cấp phân bón cho các nước Châu Phi, vì các nước Châu Phi chưa áp đặt lệnh trừng phạt đối với Moscow. Và Châu Âu thực sự không thể quay đầu lại và dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt bởi vì đó sẽ khiến uy tín của EU bị thụt giảm.
Tuy nhiên, những sự kiện gần đây ở Sri Lanka cho thấy rằng việc rũ bỏ sự phụ thuộc vào phân bón có thể là điều không khôn ngoan, đặc biệt nếu được thực hiện một cách đột ngột. Theo nghĩa này, chứng nghiện phân bón cũng mạnh như chứng nghiện nhiên liệu hóa thạch mà một số người cho rằng loài người đang mắc phải. Điều may mắn là một cuộc khủng hoảng do sự phụ thuộc quá nhiều vào các nhà cung cấp bên ngoài có thể dẫn đến việc trở nên ít phụ thuộc hơn vào các nhà cung cấp này.
Hải Sơn (T/h)
