Nghiện ma túy có bị xử lý hình sự không?
Tình hình người nghiện ma túy vẫn diễn biến phức tạp, gia tăng về số lượng, tính chất, mức độ.
Hỏi:
Hiện nay, người nghiện ma túy vẫn diễn biến hết sức phức tạp, gia tăng về số lượng, tính chất, mức độ, nhất là giới trẻ. Vậy thưa Luật sư cho tôi hỏi, người nghiện ma túy có bị xử lý hình sự không?
Hà Vân Anh (Hữu Lũng, Lạng Sơn)
Trả lời:
Tình hình ma túy trên thế giới ngày càng trở lên đáng quan ngại, vấn nạn ma túy đang là vấn đề bức thiết cần giải quyết. Những năm gần đây việc lạm dụng các loại ma túy ở Việt Nam nói riêng và trên thế giới nói chung gây ra nhiều hệ lụy trong đời sống - xã hội, tình hình an ninh chính trị xã hội cũng bị đe dọa nghiêm trọng.
Theo thống kê của UNODC thì thế giới hiện nay có khoảng 275 triệu người nghiện, sử dụng ma túy trong đó 164 triệu người sử dụng cần sa, 37 triệu người nghiện và sử dụng ma túy tổng hợp; 18 triệu người nghiện và sử dụng heroin; 17 triệu người nghiện ma sử dụng cocain, số còn lại nghiện và sử dụng các loại ma túy khác.
Tại Việt Nam, thống kê của Bộ Công an cho thấy, tính đến tháng 12/2020, cả nước có trên 235.000 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý, tỷ lệ sử dụng ma túy tổng hợp chiếm khoảng 70%-80% trong số người nghiện. Ở các tỉnh miền Trung và miền Nam, tỷ lệ sử dụng ma túy tổng hợp lên đến 80%-90% trong tổng số người nghiện. Đáng báo động là việc sử dụng ma túy tổng hợp và các chất hướng thần gây rối loạn tâm thần, “ngáo đá” dẫn đến các hành vi vi phạm pháp luật và các vụ án giết người gây bức xúc, lo lắng trong nhân dân.
Trong khi đó, việc xử lý hành vi sử dụng trái phép chất ma túy hiện nay chưa đủ sức răn đe; công tác lập hồ sơ đưa người nghiện ma túy vào các cơ sở cai nghiện bắt buộc còn nhiều khó khăn, vướng mắc về mặt thủ tục thực hiện.
Hiện nay, theo quy định của pháp luật hiện hành thì “người nghiện ma túy” không phải là tội phạm, do vậy không bị xử lý hình sự . Tuy nhiên, người nghiện ma túy có thể bị xử lý vi phạm hành chính và bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính.
“Nếu người nghiện ma túy đi mua ma túy về sử dụng mà bị Công an bắt” thì tùy theo các yếu tố cấu thành tội phạm, khối lượng ma túy mà có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc bị xử lý vi phạm hành chính, cụ thể như sau:
- Trường hợp “người nghiện ma túy đi mua ma túy về sử dụng mà bị Công an bắt” có khối lượng ma túy trên mức để truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc có đủ các yếu tố cấu thành tội phạm thì người đó bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội “Tàng trữ trái phép chất ma túy” theo quy định tại Điều 249 Bộ luật Hình sự năm 2015;
- Trường hợp “người nghiện ma túy đi mua ma túy về sử dụng mà bị Công an bắt” có khối lượng ma túy dưới mức để truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc không có đủ các yếu tố cấu thành tội phạm quy định tại Điều 249 Bộ luật Hình sự năm 2015 thì người đó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Điều 21, Nghị định số 167/2013/NĐ-CP ngày 12/11/2013 của Chính phủ hoặc bị áp dụng các biện pháp xử lý hành chính theo quy định tại Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012.
Cũng liên quan đến pháp luật về phòng chống ma túy, ngày 30/3/2021, tại kỳ họp thứ 11, Quốc hội Khóa XIV đã thông qua Luật Phòng, chống ma túy (Luật PCMT) có hiệu lực từ ngày 01/01/2022. Luật PCMT gồm 08 chương, 55 điều quy định cụ thể về phòng, chống ma túy; quản lý người sử dụng trái phép chất ma túy; cai nghiện ma túy; trách nhiệm của cá nhân, gia đình, cơ quan, tổ chức trong phòng, chống ma túy; quản lý Nhà nước và hợp tác quốc tế về phòng, chống ma túy.
Cùng với việc ban hành Luật, các văn bản hướng dẫn đã được ban hành đảm bảo việc áp dụng thống nhất, đồng bộ, có hiệu quả như: Nghị định 105/2021/NĐ-CP ngày 04/12/2021 của Chính phủ Quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một sốđiều của Luật Phòng, chống ma túy; Dự thảo Nghị định Quy định chi tiết một số điều của Luật Phòng, chống ma túy, Luật Xử lý vi phạm hành chính về cai nghiện ma túy và quản lý sau cai nghiện ma túy; Nghị định 109/2021/NĐ-CP ngày 08/12/2021 của Chính phủ quy định cơ sở y tế đủ điều kiện xác định tình trạng nghiện ma túy và hồ sơ, trình tự, thủ tục xác định tình trạng nghiện ma túy(sau đây gọi tắt là NĐ109); Thông tư 18/2021/TT-BYT ngày 16/11/2021 của Bộ Y tế quy định tiêu chuẩn chẩn đoán và quy trình chuyên môn để xác định tình trạng nghiện ma túy(sau đây gọi tắt là TT18).
Việc ban hành Luật phòng, chống ma túy 2021 với những quy định cụ thể, đầy đủ hơn so với quy định hiện hành đã tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các chủ thể áp dụng. Đồng thời, kiềm chế sự gia tăng của tội phạm và tệ nạn ma túy đang ngày càng phức tạp trong giai đoạn hiện nay. Góp phần đảm bảo an ninh trật tự, an toàn xã hội, phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Thể hiện vai trò, trách nhiệm của Việt Nam với quốc tế trong phòng, chống ma túy./.
