Thứ năm, 28/03/2024 17:20 (GMT+7)

Nhiều địa phương đau đầu bài toán rác thải nông thôn

PGS.TS Nguyễn Đức Khiển -  Thứ tư, 26/10/2022 16:31 (GMT+7)

Theo dõi MTĐT trên

Thời gian gần đây, tình trạng ùn đọng rác thải sinh hoạt tại các điểm tập kết và khu dân cư đang gây ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng đời sống sinh hoạt người dân. Giải quyết bài toán rác thải nông thôn đã được đặt ra từ lâu.

Hiện nay, công tác thu gom, xử lý chất thải rắn sinh hoạt tại khu vực nông thôn chưa thật sự được coi trọng, dịch vụ vệ sinh môi trường chưa phát triển đúng mức. Hiện, tỷ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt tại khu vực nông thôn chỉ mới đạt khoảng 40% - 55%. Phần lớn chất thải rắn được thu gom và xử lý bằng biện pháp chôn lấp không hợp vệ sinh chiếm diện tích lớn. Trong khi mô hình xử lý, thu gom rác chủ yếu là giao các tổ tự quản của thôn, xã trong khu dân cư, vận chuyển đến điểm tập kết và doanh nghiệp thu gom vận chuyển từ các điểm tập kết về khu xử lý tập trung của huyện, thành phố. Do phương tiện xe gom không đủ, không đúng quy cách, thời gian thu gom không thống nhất… dẫn tới rác tồn đọng trong khu dân cư. Thực trạng này đòi hỏi phải có sự thay đổi về lâu dài theo hướng chuyên nghiệp trong việc thu gom, xử lý rác thải.

tm-img-alt
Lượng rác thải lớn được thu gom ngay trên con đường ven biển chạy quanh đảo ở ấp Bãi Bấc, trên đảo Hòn Sơn (xã đảo Lại Sơn, huyện Kiên Hải, tỉnh Kiên Giang). Ảnh : Hồng Đạt

Theo ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng Cục trưởng Môi trường : Vấn đề xử lý rác thải ở nông thôn hiện nay đang gặp nhiều bất cập, việc quy hoạch không hợp lý đã dẫn đến tình trạng mỗi xã có một lò đốt chất thải, hay những bãi chôn lấp chất thải nhưng không bảo đảm yêu cầu kỹ thuật. Việc đầu tư công tác quản lý chất thải sinh hoạt nông thôn chưa được quan tâm đúng mức, gây khó khăn trong việc lựa chọn công nghệ xử lý phù hợp với điều kiện, đặc điểm kinh tế, xã hội, tự nhiên từng địa phương, từng vùng miền. Mặt khác, các địa phương cũng gặp khó khăn về nguồn nhân lực, công nhân tham gia vận hành không đủ kiến thức chuyên môn vận hành lò đốt, chưa tuân thủ các yêu cầu kỹ thuật nên không đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường. Việc này dẫn đến khả năng không kiểm soát được chất thải thứ cấp phát sinh, đồng thời không phù hợp với mục tiêu xây dựng các khu xử lý chất thải tập trung.

tm-img-alt
Việc xử lý rác thải ở nông thôn hiện nay còn thủ công, chưa được đầu tư đúng mức.

Tại Bắc Ninh, theo thống kê, mỗi ngày ở vùng nông thôn thải ra hơn 400 tấn rác sinh hoạt các loại mỗi ngày. Tuy nhiên, chỉ có khoảng hơn 20% số rác thải này được thu gom, tập kết vào nơi quy định để xử lý. Ở các làng nghề thuộc thị xã Từ Sơn và các huyện Yên Phong, Gia Bình… lượng rác thải từ các ngành nghề tiểu thủ công nghiệp được người dân tự do thải ra đường, cống rãnh, bờ đê, sông lạch… Cả tỉnh có 125 xã, phường, thị trấn nhưng mới chỉ có ba địa phương là thị trấn Hồ (huyện Thuận Thành), thị trấn Phố Mới (huyện Quế Võ), thị trấn Chờ (huyện Yên Phong) thành lập được hợp tác xã dịch vụ - môi trường. Còn lại một số thôn, cụm công nghiệp làng nghề tuy có tổ vệ sinh môi trường nhưng hiệu quả hoạt động rất thấp.

Tại Tuyên Quang, Sở Tài nguyên và môi trường cho biết, khối lượng chất thải rắn, chất thải sinh hoạt tại khu vực nông thôn phát sinh trên địa bàn mỗi ngày khoảng 202 tấn. Theo dự báo đến năm 2025, khi dân số tỉnh Tuyên Quang tăng trên 713 nghìn người, khi đó khối lượng chất thải rắn sinh hoạt phát thải sẽ tăng lên 285 tấn/ngày. Trong khi tỷ lệ thu gom rác thải tại khu vực đô thị của Tuyên Quang đạt trên 96% thì tại khu vực nông thôn, tỷ lệ này chỉ đạt khoảng 30%, tương đương 60,6 tấn/ngày.

Tuyên Quang hiện chỉ có 11 đơn vị thu gom, vận chuyển chất thải rắn, chất thải sinh hoạt khu vực nông thôn. Tuy nhiên những đơn vị này chưa có đủ năng lực về phương tiện cũng như nhân lực để thu gom, vận chuyển rác thải của cả khu vực nông thôn. Hầu hết ở các thôn phải từ 2 đến 3 ngày, thậm chí có nơi 5 ngày mới thu gom một lần. Do vậy, đã dẫn đến tình trạng chất thải rắn, chất thải sinh hoạt vẫn tồn đọng trong khu dân cư. Cùng với đó, điểm tập kết chất thải rắn sinh hoạt được bố trí ở đầu thôn, xóm, mặt đường giao thông chính của xã, không được che đậy kín dẫn đến ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và làm xấu cảnh quan xóm, làng...

tm-img-alt
Việc xử lý rác thải ở nông thôn là một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác bảo vệ môi trường. (Ảnh: T.N)


Tại Nghệ An, vùng nông thôn hàng ngày phát sinh ra môi trường gần 900 tấn rác thải. Hầu hết các chất thải này vẫn ở tình trạng lẫn lộn, bao gồm chất thải có khả năng phân hủy và khó phân hủy (nilon, thủy tinh, cành cây, xác động vật…). Riêng tại khu vực vùng sâu, vùng xa, những địa phương còn khó khăn của tỉnh vẫn còn phổ biến tình trạng xả rác thải sinh hoạt ngay tại vườn hoặc những địa điểm công cộng như chợ, đường giao thông và điểm giáp ranh giữa các thôn, xóm…

Còn tại Vĩnh Phúc, Sở Tài Nguyên và Môi trường, cho biết: Mỗi ngày khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh thải ra môi trường khoảng 590 tấn rác thải nhưng khả năng thu gom, xử lý rác ở khu vực này mới đạt khoảng 69% và chủ yếu theo phương thức chôn lấp. Nhiều địa phương như: Xã Hợp Châu, huyện Tam Đảo; xã Bồ Sao, huyện Vĩnh Tường; xã Quất Lưu, huyện Bình Xuyên; xã Ngọc Thanh, Tiền Châu, Nam Viêm, thị xã Phúc Yên... chưa có bãi rác thải tạm thời nên phải tập kết về điểm trung chuyển, sau đó thuê các công ty môi trường đô thị vận chuyển đến bãi rác ở thành phố Vĩnh Yên và thị xã Phúc Yên để xử lý…

Mặc dù, thời gian qua tỉnh Vĩnh Phúc đã tổ chức nhiều cuộc họp, hội nghị bàn bạc, đưa ra giải pháp thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt như quy hoạch xây dựng bãi rác rộng hơn, đầu tư lò đốt rác, nhà máy xử lý rác có quy mô, công suất lớn để giải quyết tình trạng ô nhiễm rác thải tại địa phương... song đến nay tỉnh vẫn chưa có dự án nào chính thức được đầu tư xây dựng vào lĩnh vực thu gom, xử lý rác thải nông thôn...

tm-img-alt
Chất thải nông nghiệp. Ảnh minh họa. ITN

Nằm ở phía bắc huyện Nghĩa Hưng (tỉnh Nam Định), xã Nghĩa Thái có 3.000 hộ dân, phát sinh khoảng 3,5 tấn rác sinh hoạt/ngày. Phó Chủ tịch UBND xã Nghĩa Thái, Phạm Văn Sử cho biết: So với 10 năm trước, lượng rác thải ở Nghĩa Thái hiện nay tăng gấp ba lần đến bốn lần, khiến khu vực chôn lấp rác tập trung của xã quá tải. Hai năm qua, xã triển khai mô hình phân loại rác thải tại nguồn, được huyện Nghĩa Hưng hỗ trợ kinh phí mua thùng đựng rác và chế phẩm sinh học, giúp 250 hộ dân xử lý rác. Đến nay, số hộ xử lý rác tại nguồn tăng lên 700 hộ. Tuy nhiên, do ngân sách hạn hẹp, xã khó nhân rộng mô hình nêu trên.

Theo Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nam Định Trần Anh Dũng, nhiều xã trong tỉnh có lò đốt rác tập trung xây dựng từ lâu nhưng đã xuống cấp nghiêm trọng, không có kinh phí sửa chữa. Việc xử lý rác ở cấp xã hiện nay bộc lộ nhiều bất cập như bãi rác tập trung nhỏ, hẹp. Muốn hình thành khu xử lý rác tập trung liên xã, liên huyện, liên vùng, nhưng lại vướng về quy hoạch, khó chọn địa điểm. Tỉnh đã kêu gọi xã hội hóa, nhưng nhiều doanh nghiệp không mặn mà, kinh phí thu gom, xử lý rác thải hạn chế, nguồn thu từ dịch vụ vệ sinh môi trường do nhân dân đóng góp không đủ chi trả cho hoạt động thu gom, xử lý rác.

tm-img-alt
Công tác bảo vệ môi trường ở nông thôn những năm qua dù đã được quan tâm song hiệu quả chưa cao. Ảnh ITN

Tại tỉnh Thái Bình cũng có khối lượng rác thải phát sinh hằng ngày tăng cao. Theo ông Trần Văn Khiêu, Chủ tịch UBND xã Đông Phong, huyện Tiền Hải, trung bình mỗi ngày xã phát sinh 2 tấn rác thải. Xã quy hoạch khu chôn lấp rác thải tập trung 2ha ở xa khu dân cư, nhưng không có kinh phí thực hiện, đành "án binh bất động". Ông Phạm Đức Thuận, Chủ tịch UBND thị trấn An Bài, huyện Quỳnh Phụ nói: "Rác thải phát sinh nhiều quá, quỹ đất lại hạn hẹp, việc xử lý rác ở thị trấn An Bài chỉ áp dụng hình thức chôn lấp, cho nên nguy cơ ô nhiễm đất sản xuất và môi trường sống của người dân rất cao". Với lượng rác phát sinh khoảng 950 tấn/ngày, mấy năm qua Thái Bình phải loay hoay lựa chọn phương án giữa tiếp tục chôn lấp rác thải hay chuyển hẳn sang lò đốt. Thực tế, các bãi chôn lấp chiếm rất nhiều diện tích đất, trong khi quỹ đất không dôi dư. Hơn nữa, nếu chôn lấp rác thải không kỹ thì dễ phát sinh nước rỉ rác, gây ô nhiễm môi trường trên diện rộng.

Bên cạnh đó, chất thải tại các làng nghề ở một số địa phương như: chai lọ thủy tinh, mảnh nhựa, túi ni-lông, vỏ bao bì đựng thuốc bảo vệ thực vật, đựng nguyên vật liệu, các loại phế thải rắn chưa được thu gom, xử lý triệt để; một số người dân còn tùy tiện vứt rác trên cánh đồng, đường đi, quanh khu dân cư.

Trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng hiện mỗi ngày phát sinh khoảng 650 tấn chất thải, trong đó ở khu vực nông thôn có khoảng 250 tấn. Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Sóc Trăng cho biết, tỷ lệ thu gom rác tại khu vực nông thôn ở Sóc Trăng mới chỉ đạt khoảng gần 50%. Cùng với đó, công tác phân loại chất thải tại nguồn chưa được thực hiện thường xuyên, liên tục, có nhiều nơi chất thải nhựa, nilon lẫn lộn với rác thải sinh hoạt, tình trạng ứ đọng rác thải tại các hố lưu chứa gây ô nhiễm môi trường đang xảy ra ở nhiều nơi.

Đặc biệt, rác thải từ các chợ ở cả khu đô thị lẫn nông thôn cũng khiến cho ngành môi trường của Sóc Trăng khó khăn trong xử lý. Theo báo cáo, khu vực đô thị và nông thôn trên địa bàn Sóc Trăng có hơn 130 khu chợ, mỗi ngày hoạt động tại các chợ phát sinh khoảng 100 tấn chất thải rắn và gần 1.000m3 nước thải. Qua kiểm tra các đơn vị chức năng cho biết, nước thải ở các chợ nông thôn và chợ tự phát đang bị ô nhiễm hữu cơ, vi sinh; chất thải rắn không ngừng gia tăng về khối lượng, đa dạng về thành phần đang tác động xấu đến môi trường nước tại các sông, kênh, rạch ở địa phương.

Tại Hải Phòng như các huyện như An Lão, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo, Thủy Nguyên, Kiến Thụy, nhiều nơi, rác thải sinh hoạt chất ngổn ngang bên vệ đường. Rác thải ở đây chủ yếu như cuống rau, ruột cá, vỏ trái cây các loại, hộp sữa tươi, sữa chua, giấy, túi nilong... bị ùn ứ lâu ngày, không được thu gom nên ruồi nhặng đu bám, bốc mùi hôi thối.

tm-img-alt
Rác thải bủa vây khu vực nông thôn ở Hải Phòng

Một số điểm nóng về rác thải tại khu vực nông thôn Hải Phòng như: Ven đường tỉnh 359, đoạn chạy qua các xã Quảng Thanh, Tân Dương, Thủy Đường, Hòa Bình hoặc đường tỉnh 352 đoạn qua xã Chính Mỹ (huyện Thủy Nguyên), đường liên xã An Thọ, Chiến Thắng, Trường Thọ (huyện An Lão).

Cùng với những địa phương trên, ven đường tỉnh 354 đoạn chạy qua các xã Mỹ Đức, Chiến Thắng (huyện An Lão), thị trấn Tiên Lãng, đường tỉnh 361 đoạn qua các xã Minh Tân, Tân Phong, Tú Sơn (huyện Kiến Thụy), hay đường liên xã Thanh Lương, Cộng Hiền (huyện Vĩnh Bảo)... tình trạng rác thải nông thôn vứt bừa bãi, bốc mùi hôi thối cũng xảy ra.

Theo Phòng Tài nguyên và Môi trường huyện Thủy Nguyên, Hải Phòng, toàn huyện có khoảng 330.000 nhân khẩu tại 35 xã và 2 thị trấn, phát sinh khoảng 175 tấn rác/ngày đêm.

Hiện nay, huyện thực hiện thu gom, vận chuyển, xử lý đạt khoảng 124 tấn/ngày. Số rác còn lại khoảng 51 tấn/ngày, chiếm khoảng hơn 29% lượng rác phát sinh được tập kết tự phát tại ven đường làng, ngõ xóm, kênh mương thủy lợi, chân núi, vườn nhà, ảnh hưởng xấu đến môi trường, gây nhiều bức xúc trong nhân dân.

UBND huyện Thủy Nguyên đã chỉ đạo phải phối hợp Khu xử lý rác thải tập trung của TP. Hải Phòng tại xã Gia Minh tổ chức thu gom, xử lý lượng lớn các tồn đọng này. Tuy nhiên vẫn chưa thể xử lý dứt điểm toàn bộ tồn tại liên quan đến rác thải nông thôn.

tm-img-alt
Rác thải vứt tràn lan ra rìa đường

Tại các xã thuộc địa bàn 4 huyện An Lão, Kiến Thụy, Tiên Lãng, Vĩnh Bảo, lượng rác được thu gom, vận chuyển bằng xe kéo và chôn lấp tạm thời tại các bãi rác tạm khá lớn, chiếm tỷ lệ 65% tổng lượng rác thu gom. Các bãi rác hầu hết không còn chỗ chôn lấp nên phải đốt, rồi đổ rác mới lên đốt tiếp. Nhiều bãi rác tạm không được phun thuốc khử khuẩn, không được lấp đất theo hướng dẫn của Sở Tài nguyên và Môi trường.

Theo tìm hiểu, hầu hết các huyện ngoại thành TP. Hải Phòng đều có vấn đề về rác thải, chính quyền địa phương và nhân dân “đau đầu” vì rác. Đây luôn là điểm nóng hầu hết các cuộc tiếp xúc cử tri của các kỳ họp HĐND, người dân kiến nghị thường xuyên, liên tục, tuy nhiên cơ quan chức năng vẫn chưa tìm ra được giải pháp tối ưu để xử lý triệt để.

tm-img-alt
Người nông dân xử lý rác thải bằng lò đốt . Ảnh TL

Trước thực trạng về vấn đề rác thải sinh hoạt nói chung, trong đó có vấn đề xử lý rác thải nông thôn, theo lãnh đạo Sở Tài nguyên và Môi trường tỉnh Hà Nam : Để nâng cao hiệu quả xử lý rác thải, chất thải rắn sinh hoạt ở nông thôn, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ mới tiên tiến trong xử lý chất thải để tiết kiệm vật liệu, năng lượng, tái sử dụng chất thải; phát triển sản phẩm thân thiện môi trường. Tăng cường tuyên truyền sâu rộng trong cộng đồng dân cư, làng nghề phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn; giảm và tái sử dụng chất thải rắn; hạn chế sử dụng túi ni-lông; không xả rác, không làm mất vệ sinh môi trường, mỹ quan đô thị. Biến rác thải thành phân bón dùng cho cây trồng cũng là một trong những giải pháp giảm ô nhiễm; các tổ chức đoàn thể cần làm tốt công tác tuyên truyền, vận động nhân dân thay đổi thói quen xả rác thải, chất thải tùy tiện.

Về phía nhà nước, Chính phủ cũng đã ban hành nhiều văn bản, trong đó có Quyết định số 491/QĐ-TTg ngày 07/5/2018 về việc phê duyệt điều chỉnh Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050. Theo quyết định, việc đầu tư xây dựng mới cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt ở nông thôn phải đảm bảo tỷ lệ chôn lấp sau xử lý không quá 20%. Các địa phương phải áp dụng các công nghệ tốt, hiện đại, thân thiện với môi trường để xử lý chất thải nông thôn. Theo đó, thời gian tới để quản lý tốt rác thải ở khu vực nông thôn, một số giải pháp được đề xuất, bao gồm:

Hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về quản lý chất thải rắn, trong đó, tập trung rà soát, xây dựng, hoàn thiện và lồng ghép các quy hoạch quản lý chất thải rắn vào quy hoạch bảo vệ môi trường quốc gia, quy hoạch mỗi địa phương; Xây dựng và hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật môi trường, định mức kinh tế, kỹ thuật trong việc thu gom, vận chuyển và xử lý chất thải rắn.

Thực hiện thống nhất quản lý Nhà nước từ Trung ương đến địa phương đối với công tác quản lý chất thải rắn; Tăng cường xây dựng và triển khai các hoạt động truyền thông, đào tạo, nâng cao năng lực và nhận thức cộng đồng về quản lý chất thải rắn; Xây dựng và dự kiến ban hành danh mục công nghệ xử lý chất thải rắn sinh hoạt khuyến cáo áp dụng phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội của các địa phương, trong đó chú trọng đến các công nghệ xử lý chất thải đi kèm với các giải pháp giảm thiểu, tái sử dụng, tái chế và thu hồi năng lượng, hạn chế tối đa lượng chất thải phải chôn lấp.

Về phía các địa phương: Cần rà soát lại các điểm lưu giữ chất thải sinh hoạt nông thôn để đáp ứng yêu cầu về vấn đề xử lý. Trên cơ sở rà soát lại các quy hoạch quản lý chất thải hiện có, các địa phương cần có kế hoạch, lộ trình để chấm dứt việc đầu tư xử lý chất thải rắn sinh hoạt quy mô cấp xã, khuyến khích việc đầu tư các cơ sở xử lý chất thải rắn sinh hoạt quy mô liên xã, liên huyện phù hợp với quy hoạch bảo vệ môi trường, quy hoạch tỉnh.

Đẩy mạnh xã hội hóa, thu hút và khuyến khích các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư nghiên cứu công nghệ, xây dựng các khu xử lý chất thải tiên tiến, thân thiện môi trường, lựa chọn các công nghệ xử lý chất thải rắn kết hợp với thu hồi năng lượng, phù hợp với điều kiện kinh tế-xã hội, trình độ quản lý và tập quán của từng vùng, miền của mỗi địa phương để phổ biến áp dụng.

Đặc biệt, để giải quyết tốt bài toán rác thải nông thôn, các địa phương đẩy mạnh các phương pháp thu gom, phân loại chất thải tại nguồn. Nói không với chất thải nhựa, khuyến khích sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường. Tạo thói quen cho người dân ý thức gom rác bỏ vào nơi quy định, không vứt bừa bãi các sông, kênh rạch… Phối hợp thanh tra, kiểm tra và xử lý các trường hợp vi phạm trong xử lý chất thải rắn. Đồng thời, đẩy mạnh công tác tuyên truyền, tập huấn nâng cao năng lực nhận thức cho tổ chức, cá nhân trong việc quản lý tổng hợp chất thải rắn.

Xây dựng và thực hiện các chương trình tập huấn, hướng dẫn kỹ thuật, hướng dẫn tổ chức dịch vụ, kỹ năng giám sát cộng đồng dân cư trong quản lý chất thải nông thôn… Theo đó, khi có được sự đồng lòng, thống nhất giữa người dân, cơ quan quản lý, cùng những định hướng chính sách phù hợp, triển khai đồng bộ các giải pháp thì bài toán rác thải nông thôn sẽ sớm được giải quyết./

Bạn đang đọc bài viết Nhiều địa phương đau đầu bài toán rác thải nông thôn. Thông tin phản ánh, liên hệ đường dây nóng : 0912 345 014 Hoặc email: [email protected]

Cùng chuyên mục

Bản đồ công nghệ cho chính phủ số
Bản đồ do Bộ Thông tin và Truyền thông xây dựng nhằm đánh giá các công nghệ có tác động đáng kể đến quá trình chuyển đổi số của chính phủ.
Khắc phục ô nhiễm môi trường trong chăn nuôi
Những năm qua, ngành chăn nuôi phát triển khá ổn định, song chăn nuôi nhỏ lẻ vẫn chiếm tỷ lệ cao, chất thải từ chuồng trại của nhiều nông hộ, gia trại, trang trại gây ô nhiễm môi trường.

Tin mới

Ông Nguyễn Văn Minh làm Tổng Biên tập Báo Công Thương
Ngày 28/3, Bộ Công Thương tổ chức hội nghị công bố quyết định của Ban cán sự Đảng, Bộ trưởng Bộ Công Thương về việc bổ nhiệm ông Nguyễn Văn Minh - Phó Tổng Biên tập phụ trách giữ chức vụ Tổng Biên tập Báo Công Thương.