Nửa tỷ động vật chết vì thảm họa cháy rừng tại Úc

Theo dõi MTĐT trên

Thời tiết nắng nóng và hạn hán đã làm các khu rừng tại miền Đông Australia thiếu nước trầm trọng và đã gây ra liên tiếp những đám cháy nhỏ. Vì những cơn gió thổi mạnh và những cánh rừng ở gần nhau cùng nằm trong vùng khô cằn nên cháy đã nhanh chóng lan ra một diện tích rộng vào cuối tháng 11/2019.

Hậu quả cháy rừng đã khiến ít nhất 8 người thiệt mạng, gây thiệt hại cho hơn 680 ngôi nhà và thiêu rụi hơn 1 triệu hécta rừng tại miền Đông Australia. Với số lượng hơn 100 đám cháy lực lượng chức năng và đội tình nguyện vẫn không thể xử lý kịp dù đã rất cố gắng ngay cả trong đêm.

Các đám cháy đã vượt qua tầm kiểm soát.

Cho đến ngày 8/12 hỏa hoạn tại miền Đông chưa được khống chế thì tiếp tục tại bang New South Wales đã xảy ra 6 đám cháy rừng ở cấp độ nghiêm trọng, trong đó có một đám cháy lớn trên diện tích 300.000 hécta ở Tây Bắc thành phố Sydney. Giới chức cứu hỏa dự báo ngày 10/12 sẽ là “ngày cao điểm”, khi nhiệt độ ở đa số các khu vực của bang New South Wales có thể vượt ngưỡng 40 độ C, nguy cơ gây thêm các đám cháy mới.

Khói và nhiệt độ cao từ các đám cháy đã gây ảnh hưởng trực tiếp tới thành phố Melbourne, thủ phủ bang Victoria. Một cơn sấm sét đã tạo ra một ngọn lửa ở phía đông Victoria, và rồi chỉ trong vòng 5h đồng hồ đã lan rộng hơn 20km. Ngọn lửa lúc xuất hiện chỉ nhỏ thôi, nhưng khi kết hợp với thời tiết khô cằn, ít mưa cùng những cơn gió hung dữ quen thuộc của Úc sẽ trở nên cực kỳ kinh khủng.

Ngay sau đó, tình trạng hỏa hoạn nghiêm trọng đã xảy ra tại 7 trên 9 quận của bang Victoria và làm tê liệt tuyến đường cao tốc Princes vốn là tuyến giao thông huyết mạch trong vùng. Thị trấn Mallacoota ở Victoria là một trong những nơi bị ảnh hưởng nặng nhất. Một phóng viên của đài 9 News cho biết, nhà cửa ở vùng ngoại ô đã bị thiêu trụi và lửa "vẫn còn âm ỉ".

Nắng nóng cũng đang gia tăng nhanh chóng tại bang New South Wales (NSW), với mức nhiệt dự báo sẽ đạt ngưỡng cao nhất vào đêm Giao thừa 31/12 khi hàng trăm nghìn người đổ về thành phố cảng Sydney để theo dõi những màn bắn pháo hoa hoành tráng.

Đến đầu tháng 1/2020, thủ hiến bang Victoria, Australia, Daniel Andrews đã tuyên bố tình trạng Thảm họa trong bối cảnh cháy rừng đang ngày càng lan rộng, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới tính mạng và tài sản của người dân địa phương. Theo phóng viên TTXVN tại Australia, đây là lần đầu tiên trong lịch sử một tuyên bố cấp cao nhất theo Đạo luật Quản lý khẩn cấp đã được ban hành tại bang Victoria.

Trong ngày 2/1/2020, tàu hải quân hoàng gia Australia HMAS Choules đã lên đường đến vùng biển ngoài khơi thị trấn Mallacoota của bang Victoria để sơ tán khoảng 4.000 khách du lịch và người dân bị mắc kẹt tại đây. Trước đó, các trực thăng của lực lượng quốc phòng cũng đã được điều tới dập lửa tại khu vực Gippsland và hỗ trợ sơ tán người dân.

Đến sáng 3/1, đã có ít nhất 8 trường hợp được xác định là tử vong, hàng trăm ngôi nhà, tài sản đã bị tàn phá và hơn 784.000 ha đất tại Victoria bị thiêu rụi. Theo báo cáo từ Cơ quan Cứu hỏa khu vực, khoảng 50 đám cháy rừng hiện vẫn tiếp diễn, trong đó dữ dội nhất là tại khu Gippsland và vùng núi cao.

Cư dân sinh sống tại những khu vực này đã nhận được thông báo cần phải di dời từ cuối tuần trước, khi dự báo thời tiết xác định gió sẽ mạnh hơn và nhiệt độ duy trì trên 40 độ C.

Ở thời điểm hiện tại thì gần như mọi tiểu bang của Úc đều có cháy, nhưng kinh khủng nhất là New South Wales và Victoria, với tổng cộng 6 triệu hecta đất bị thiêu rụi. Để so sánh, nó thấp hơn một chút so với vụ cháy kỷ lục tại Amazon năm 2019 (hơn 7 triệu ha), nhưng nhiều hơn gấp 60 lần so với vụ cháy kinh khủng từng khiến toàn California rối loạn vào năm 2018 (chỉ khoảng 100.000 ha).

Cho đến thời điểm hiện tại, câu hỏi làm thế nào để chấm dứt những đám cháy là rất khó để trả lời. Sự thật là nước Úc hiện mới chỉ trải qua tháng hè đầu tiên trong năm (do nằm ở Nam bán cầu), trong khi nhiệt độ cao nhất thường rơi vào tháng 1 và tháng 2. Nói cách khác, nhiều khả năng vụ cháy sẽ tiếp tục lan rộng trong năm 2020 ít nhất là 1 - 2 tháng nữa nếu không có điều gì đột biến xảy ra.

Nửa tỉ động vật chết vì cháy rừng

Hình ảnh trên mạng xã hội cho thấy những chú gấu túi bị bỏng nặng đang được chăm sóc y tế, xác động vật nằm la liệt trên mặt đất và những con chuột túi tuyệt vọng chạy thoát những đám cháy.

Các chuyên gia sinh thái học tại ĐH Sydney ước tính, trung bình trên mỗi ha đất tại Úc có 17,5 loài thú, 20,7 loài chim, 129,5 loài bò sát. Khi nhân lên với quy mô của vụ cháy, số lượng các loài sinh vật bị hủy diệt lên tới hơn 480 triệu cá thể - gần nửa tỉ.

Đặc biệt, trong đó có 8000 con gấu koala - loài vật vốn đang nằm trong danh sách bảo tồn của IUCN. Dành cho những ai chưa biết, con số này tương đương với gần 1/3 tổng số koala còn sót lại ngoài tự nhiên.

Xác động vật nằm la liệt trên mặt đất.

Con số này thực sự gây chấn động trong bối cảnh người dân Úc đã quá mệt mỏi và đau khổ với cháy rừng. Bà Sussan Lei, bộ trưởng Môi trường Úc, cho biết: "Các loài vật không cần phải dễ thương để được cứu hộ, tất cả đều quan trọng như nhau trong thảm họa này".

Trên báo News ngày 3/1, bà Megan Davidson - trưởng Cơ quan bảo vệ động vật hoang dã bang Victoria - cho biết: "Chúng ta có thể sẽ không bao giờ lường hết mức độ của cuộc tàn sát này và nguy cơ vẫn chưa kết thúc. Các nhóm cứu trợ động vật hoang dã gần như không thể làm gì trong nhiều trường hợp".

Bên cạnh việc bị chết trực tiếp bởi ngọn lửa, nhiều con vật không thể tồn tại do thiếu thức ăn và nguồn nước cũng như nơi trú ẩn.

Giáo sư Dieter Hochuli từ Đại học Sydney nhận định mặc dù cháy rừng là sự kiện bình thường đối với hệ sinh thái của Australia, tần suất và cường độ của những đám cháy đang ngày tăng lên, và để lại hậu quả to lớn với tương lai của các loài động thực vật.

"Không chỉ những loài động vật nổi tiếng đang bị đe dọa, các loài côn trùng mà rất nhiều hệ sinh thái của chúng ta dựa vào để thụ phấn hay trao đổi dinh dưỡng, cũng rất nhạy cảm với lửa", ông Hochuli cho biết.

Khoảng 34 loài động vật bản địa ở Australia đã tuyệt chủng trong vòng 200 năm qua.

Nguyên nhân từ đâu?

Đây thực sự là một câu hỏi khó trả lời. Nước Úc và châu Úc nói chung vốn cũng không mấy xa lạ với những vụ cháy rừng - chính xác hơn là cháy tại các đồng cỏ. Đây thậm chí là một yếu tố khá quan trọng, vì những đám cháy ấy làm tăng độ màu mỡ cho đất đai, miễn là chúng nằm trong tầm kiểm soát.

Thổ dân bản địa của Úc đã trải qua hàng vạn năm chung sống cùng những đám cháy, và họ thừa hiểu nó quan trọng thế nào đối với hệ sinh thái. Nhưng lần này, những đám cháy ấy đang vượt qua mọi giới hạn, với một quy mô lớn chưa từng thấy suốt nhiều thập kỷ qua.

Lửa có thể bùng phát vì nhiều nguyên nhân. Hầu hết các trường hợp là vì yếu tố tự nhiên, như sấm sét đánh vào cỏ khô vào những ngày hạn hán. Ngọn lửa lúc xuất hiện chỉ nhỏ thôi, nhưng khi kết hợp với thời tiết khô cằn, ít mưa cùng những cơn gió hung dữ quen thuộc của Úc sẽ trở nên cực kỳ kinh khủng. Chẳng hạn như cuối tháng 12 vừa qua, sấm sét đã tạo ra một ngọn lửa ở phía đông Victoria, và rồi chỉ trong vòng 5h đồng hồ đã lan rộng hơn 20km.

Trong những ngày hạn hán, chỉ một điếu thuốc bất cẩn cũng có thể gây ra thảm họa. Tháng 11/2019, cục cứu hỏa bang New South Wales đã tiến hành bắt giữ một thanh niên 19 tuổi, cáo buộc anh với 7 tội danh liên quan đến cháy rừng.

Bản thân khí nhà kính không thể tự gây hỏa hoạn. Cháy rừng cũng không xảy ra chỉ vì khí hậu thay đổi. Tuy nhiên, hệ quả từ cháy rừng lại trở nên kinh khủng hơn nếu nhiệt độ Trái đất tăng lên.

Theo Hiệp hội khí hậu - một tổ chức độc lập tại Úc, cháy rừng tại quốc gia này đang tỏ ra nguy hiểm hơn so với trước kia, khi thời gian cháy dài hơn, đất đai trở nên khô cằn, nứt nẻ, cùng những đợt sốc nhiệt kỷ lục. Và biến đổi khí hậu được cho là nguyên nhân chính đứng sau cơn khủng hoảng mà nước Úc đang phải đối mặt.

Trên thực tế, năm 2019 là một năm nóng kỷ lục tại Úc, với nền nhiệt trung bình cao hơn tới 1,5 độ C. Nhiệt độ tăng sẽ khiến nguy cơ cháy rừng tăng cao, thể hiện qua vụ cháy rừng được đánh giá là "vô tiền khoáng hậu" suốt nhiều thập kỷ.

Nhật Hạ(t/h)