Phân loại, công nghệ tái chế chất thải rắn đô thị: Cơ hội và thách thức
Ngày 9/11/2022, tại TP.HCM, Hiệp hội Môi trường đô thị và Khu công nghiệp Việt Nam (VUREIA) phối hợp cùng Công ty Infoma Markets tổ chức Hội thảo “Phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại nguồn và công nghệ tái chế rác thải đô thị - Cơ hội và thách thức”.
Hội thảo là một trong những hoạt động quan trọng trong khuôn khổ Triển lãm và Hội thảo quốc tế về ngành nước và môi trường Vietwater 2022.
Tham dự hội thảo có ông Nguyễn Hữu Tiến - Phó Chủ tịch thường trực VUREIA, Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội; Ông Huỳnh Minh Nhựt, Phó Chủ tịch (VUREIA), Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị TP. HCM ; GS.TS Nguyễn Hữu Dũng - Viện trưởng, Viện Môi trường Đô thị và Công nghiệp Việt Nam; TS. Nguyễn Trung Thắng - Phó Viện trưởng, Viện Chiến lược - Chính sách Tài nguyên và Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN và MT); ông Nguyễn Thi - Vụ Pháp chế, Bộ TNMT; Ông Trần Văn Lượng, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Môi trường Việt Nam; Ông Hứa Phú Doãn - Phó Chủ tịch Hiệp hội Tái chế chất thải Việt Nam; TS.LS Đồng Xuân Thụ - Tổng biên tập Tạp chí Môi trường và Đô thị Việt Nam; Bà Kiều Phương - Đại diện tại Việt Nam - Công ty BMH Technology (Phần Lan); ông Bruno Fux - INSEE Việt Nam; bà Thunyaluck Wattanachartkanun - Công ty M&J Recycling (Đan Mạch) cùng gần 300 đại biểu trong nước, quốc tế, các phóng viên, nhà báo trung ương đến từ các cơ quan báo chí, thông tấn trung ương và địa phương.
Hội thảo được tổ chức nhằm đánh giá thực trạng công tác phân loại rác tại nguồn và công nghệ chế rác thải tại Việt Nam, đồng thời đưa ra những đề xuất giải pháp phù hợp. Đây là cơ hội, là diễn đàn tốt để các công ty môi trường, các doanh nghiệp, các nhà đầu tư, các chuyên gia chia sẻ, trao đổi thông tin, học tập được các kinh nghiệm hữu ích trong triển khai công tác phân loại rác tại nguồn và các loại hình tái chế chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH) đô thị hiệu quả.
Phát biểu khai mạc hội thảo, ông Nguyễn Hữu Tiến - Phó Chủ tịch thường trực VUREIA cho biết: "Trên phạm vi toàn quốc, CTR phát sinh ngày càng tăng với tốc độ khoảng 10% mỗi năm và còn tiếp tục gia tăng mạnh trong thời gian tới cả về khối lượng cũng như các thành phần khó phân hủy và mức độ độc hại có trong CTR. Theo thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường năm 2019 tổng lượng chất thải rắn của Việt Nam là: 64 081 tấn/ngày - trong đó khu vực đô thị là 33 642 tấn/ngày - được xử lý chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp".
Trong những năm qua nhiều chính sách, chiến lược về quản lý CTR được ban hành và đi vào cuộc sống. Hệ thống tổ chức quản lý Nhà nước về CTR cũng đang từng bước hoàn thiện, nhiều mô hình quản lý tại một số địa phương đã cho thấy những kết quả tốt. Vai trò của các tổ chức tư nhân cùng tham gia công tác thu gom, vận chuyển và xử lý CTR đã ngày càng được khẳng định. Công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm về quản lý CTR, vấn đề đầu tư tài chính, hợp tác quốc tế và xã hội hóa công tác quản lý CTR cũng được tăng cường và đã có những thành công nhất định.
Đại diện lãnh đạo VUREIAcũng cho biết, bên cạnh những thuận lợi vẫn còn rất nhiều những khó khăn, bất cập trong quản lý và xử lý CTR hiện nay. Đặc biệt vấn đề phân loại rác tại nguồn và thu phí dịch vụ vệ sinh môi trường theo lượng thải, khi mà lộ trình thực hiện theo Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đang đến gần (31/ 12/ 2024). Do vậy, rất cần thiết có các khung hướng dẫn kỹ thuật và phương pháp tính cũng như tính đồng bộ trong thu gom, vận chuyển và xử lý đối với chất thải rắn sinh hoạt đã được phân loại.
Theo ông Nguyễn Thi, Vụ Pháp chế, Bộ Tài nguyên và Môi trường, hiện lượng rác thải mỗi ngày tại các đô thị khoảng 32.000 tấn (được thu gom khoảng 85,5%); trong đó khu vực nông thôn là 14.200 tấn/ngày (được thu gom 45-55%). Việc xử lý rác thải đang thực hiện bằng nhiều cách nhưng chủ yếu xử lý bằng chôn lấp (chiếm 63%); phương pháp đốt chiếm khoảng 14%, tái chế khoảng 10%, còn lại là phân hữu cơ. Thói quen phân loại rác tại nguồn còn thấp, đúng ra là chưa có. Hạ tầng thu gom còn yếu kém, lạc hậu, chủ yếu dựa vào đồng nát...
Từ thực trạng trên, ông Nguyễn Thi cho rằng, cần có hướng dẫn khung pháp lý về phân loại rác tại nguồn, định giá dịch vụ thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải rắn sinh hoạt để UBND tỉnh sớm ban hành và thực thi. Bộ Tài nguyên và Môi trường đang xây dựng bộ hướng dẫn kỹ thuật về phân loại rác tại nguồn. Bên cạnh tuyên truyền, vận động hộ gia đình, cá nhân, địa phương cần ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số trong quản lý, thực hiện phân loại rác tại nguồn.
Việc ứng dụng công nghệ trong phân loại, thu gom rác thải đang được một số đơn vị triển khai. Trong đó, giải pháp quản lý, phân loại, thu gom rác tái chế mGreen có thể kết nối nhu cầu giữa người phân loại và người thu gom rác tái chế qua nền tảng Coalition loyalty program (tích điểm, bán hàng, đổi quà liên kết) và công nghệ Big Data, IoT. Hiện mGreen đã và đang hợp tác với chính quyền địa phương, nhãn hàng, nhà sản xuất, công ty thu gom - tái chế rác thải… triển khai phân loại rác tại nguồn, thu gom rác tái chế tại một số khu vực ở Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Vũng Tàu, Quảng Ninh, Bắc Ninh…
Bà Trần Thị Thoa, Giám đốc Công ty cổ phần dịch vụ xã hội mGreen cho biết, hợp phần của hệ thống mGreen gồm 3 ứng dụng di động dành cho chủ nguồn thải; đơn vị thu gom rác; chủ cửa hàng liên kết và quản trị thông tin cho chính quyền địa phương, đơn vị quản lý. Ứng dụng giúp người dùng, chủ nguồn thải được hướng dẫn, biết phân loại rác, kết nối với người thu gom rác tái chế sau khi phân loại (như đặt lịch thu gom); được trả tiền hoặc tích điểm đổi quà khi phân loại rác…
Các chuyên gia cho rằng, giải pháp công nghệ sẽ giúp phát huy hiệu quả, đóng góp hữu ích trong công tác tuyên truyền và thực hiện phân loại rác tại nguồn. Các giải pháp như mGreen cần được triển khai ở quy mô rộng với các chủ nguồn thải khác nhau. Bên cạnh đó, cần sự phối hợp, tham gia của nhiều cơ quan, ban, ngành ở Trung ương và địa phương để khuyến khích doanh nghiệp, người dân, hộ gia đình sử dụng các ứng dụng thực hiện phân loại rác tại nguồn.
Ông Tống Việt Thành - Phó Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Tài nguyên và Môi trường TP.HCM đánh giá mGreen là giải pháp mang tính sáng tạo, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng nhằm giảm tối ta lượng rác thải phát sinh hằng ngày.
Theo ông Thành, việc thu gom rác hiện đang còn tập trung vào nhóm chất thải tái sử dụng, ví dụ như nhựa, kim loại, giấy có giá trên thị trường. Để đa dạng về hệ sinh thái cần phải quan tâm đến các vấn đề khác như: bồn thải, nơi để rác thải cồng kềnh,… mặc dù không sinh lợi nhuận nhiều nhưng đó là nhu cầu thực tế trong xã hội.
Vấn đề thứ hai là trách nhiệm của nhà sản xuất. Các doanh nghiệp thường có xu hướng chỉ thu hồi sản phẩm thải bỏ bằng cách thu và đổi quà thuộc dòng sản phẩm trong chính hệ sinh thái của họ hơn là chia sẻ với các doanh nghiệp khác. Mặt khác, việc người dân tích điểm để sử dụng hoặc đổi tiền mặt còn liên quan đến vấn đề pháp lý. Do đó, trong quá trình phát triển dự án nhóm cần có giải pháp cải tiến thêm.
Tại hội thảo, nhiều đại biểu đã tập trung thảo luận, làm rõ các vấn đề liên quan đến việc phân loại, tái chế chất thải rắn đô thị như: Cơ chế, chính sách trong phân loại rác tại nguồn và tái chế chất thải; Cơ hội và thách thức trong việc phân loại chất thải rắn tại nguồn; Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất về tái chế; Thực trạng và giải pháp quản lý tái chế chất thải; Công nghệ tái chế để sản xuất nhiên liệu có nguồn gốc từ chất thải rắn đô thị; Kinh nghiệm phân loại để tái chế và biến rác thành tài nguyên, nhiên liệu.
Việc Phân loại rác tại nguồn và tìm kiếm giải pháp tái chế và xử lý chất thải rắn sinh hoạt phù hợp với điều kiện Việt Nam, đáp ứng các yêu cầu về môi trường, kinh tế - xã hội là điều hết sức cấp thiết hiện nay. Nếu coi rác là tài nguyên thì việc Phân loại rác tại nguồn là nền tảng cho mọi loại hình tái chế hay xử lý chất thải, là "tối ưu hóa” nguồn tài nguyên này hướng tới nền kinh tế tuần hoàn./.
