Thứ sáu, 29/03/2024 17:27 (GMT+7)

Xử lý hình sự đối với các hành vi phạm tội liên quan đến dịch Covid

Cẩm Anh -  Thứ tư, 01/04/2020 17:58 (GMT+7)

Theo dõi MTĐT trên

Cùng Luật sư làm rõ nội dung tại Công văn 45/TANDTC-PC về việc xét xử tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch bệnh Covid - 19 được Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành ngày 30/3/2020.

Trước những diễn biến phức tạp và nguy hiểm của dịch bệnh, ngày 29/01/2020, Bộ Y Tế đã đưa ra Quyết định số 219 về việc bổ sung bệnh viêm đường hô hấp cấp do chủng mới của virus corona gây ra vào danh mục các bệnh truyền nhiễm nhóm A theo quy định tại Luật phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007.

Ngày 01/02/2020, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc cũng ra Quyết định về việc Công bố dịch bệnh trên, đánh giá dịch bệnh này thuộc Bệnh truyền nhiễm nhóm A, nguy cơ ở mức độ khẩn cấp toàn cầu, cần phải thực hiện các biện pháp phòng chống dịch bệnh, trong đó có tổ chức cách ly y tế, kiểm soát ra vào vùng có dịch.

Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc. 

Ngày 30/3/2020, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Công văn 45/TANDTC-PC về việc xét xử tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch bệnh Covid-19, hướng dẫn áp dụng pháp luật và tổ chức xét xử đối với một số hành vi vi phạm pháp luật phổ biến có đủ yếu tố cấu thành tội phạm trong phòng, chống dịch bệnh.

Để làm rõ những nội dung trên, phóng viên Môi trường và Đô thị Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Tiến sỹ, Luật sư Lê Ngọc Khánh – Công ty Luật TNHH TGS – Đoàn Luật sư TP. Hà Nội.

Thưa ông, theo hướng dẫn của Hội đồng thẩm phán TAND TC, người đã được thông báo mắc bệnh, người nghi ngờ mắc bệnh hoặc trở về từ vùng có dịch bệnh Covid -19 đã được thông báo cách ly thực hiện một trong các hành vi lây truyền dịch bệnh Covid -19 cho người khác thì bị coi là trường hợp thực hiện “hành vi khác làm lây lan dịch bệnh nguy hiểm cho người” quy định tại điểm c khoản 1 Điều 240 Bộ Luật Hình sự và bị xử lý về tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người. Ông có thể phân tích rõ hơn về quy định này?

 Điểm c khoản 1, Điều 240 Bộ Luật Hình sự 2015 có quy định về tội làm lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người. Tuy nhiên, theo quy định của điều luật này thì dịch bệnh chi được hiểu một cách chung chung. Luật không quy đinh rõ là loại dịch bệnh nào. Ngoài ra, Điều 240 Bộ Luật Hình sự 2015 chỉ quy định về hậu quả của hành vi lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người khác mà chưa làm rõ các hành vi khách quan cụ thể để làm căn cứ khởi tố vụ án hình sự.

Thực tế, tại mỗi thời điểm khác nhau có thể xuất hiện một loại virut khác nhau gây bệnh và khiến việc truyền nhiễm cũng khó khăn hơn. Đơn cử như các đại dịch trước đây ở Việt Nam. Trong lịch sử nước ta, đã có đại dịch chỉ trong vòng 2 năm 1849- 1850 khiến 590 nghìn người chết hay dịch tả dưới thời triều đình nhà Nguyễn đã cướp đi hơn 206 nghìn người trong khi dân số chỉ khoảng 7 triệu người (trong đó có đại thi hào Nguyễn Du), Hậu quả dẫn đến thiệt hại vô cùng nghiêm trong cả về người và tài sản.

Hiện tại thì chúng ta cũng như toàn thế giới đang phải đương đầu với đại dịch viêm phổi có tên là Covid-19. Nhằm hạn chế sự lây lan của dịch bệnh và kiểm soát được dịch bệnh cũng như dập tắt được nó thì Chính phủ mỗi quốc gia có những biện pháp khác nhau.

Do vậy, Điều 240 Bộ Luật Hình sự chỉ quy định chung chung về dịch bệnh, còn đối với từng loại dịch bệnh cụ thể thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền cần có những văn bản dưới luật để hướng dẫn thi hành nhằm phù hợp hơn với tình hình thực tế, việc này cũng tránh được pháp luật không bắt kịp xã hội mà phải sửa đổi luật.

Công văn 45/TANDTC-PC về việc xét xử tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch bệnh Covid - 19. 

Đối với đại dịch Covid-19 thì Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn điểm c khoản 1 Điều 240 Bộ Luật Hình sự quy định các hành vi khác bao gồm: Trốn khỏi nơi cách ly; Không tuân thủ các quy định về cách ly; Từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly; Không khai báo y tế, khai báo không đầy đủ hoặc khai báo gian dối.

Thời gian vừa qua, khi cả nước chung tay đẩy lùi dịch bệnh thì đã có không ít những cá nhân có hành vi thể hiện sự coi thường sức khỏe, tính mạng của bản thân của của toàn xã hội. Dư luận cũng tỏ thái độ bức xúc khi chế tài cho những hành vi nguy hiểm này chỉ dừng lại ở xử phạt vi phạm hành chính được quy định tại Nghị định số 176/2013 với mức phạt tiền tương đối thấp so với hậu quả có thể xảy ra từ những hành vi trên.

Ngày 30/3/2020 Hội đồng Thẩm phán TANDTC đã ban hành công văn số 45 hướng dẫn điểm c khoản 1 Điều 240 thể hiện được sự nghiêm khắc của pháp luật đối với những hành vi trên, đồng thời răn đe những người không lặp lại hành vi tương tự. Tuy công văn số 45/TANDTC-PC ra đời sau khi dư luận bức xúc nhưng cũng không phải là muộn khi cuộc chiến chống Covid-19 vẫn còn đang khốc liệt.

Trong các hành vi mà ông vừa phân tích nói trên, có hành vi Khai báo y tế gian dối. Điều này làm tôi nhớ đến tình huống của BN 17 – cô này đã khai báo gian dối về dịch tễ của mình dẫn đến việc không cách ly kịp thời, thăm khám không đúng quy trình phòng dịch đối với dịch bệnh này và lây nhiễm cho người khác, gây nguy cơ cho cộng đồng. Hoặc trường hợp BN 178 cũng khai báo y tế không chính xác ảnh hưởng đến công tác phòng, chống dịch bệnh.

Ông có thể bình luận gì về tình huống cụ thể nói trên?

Khi toàn dân tham gia công cuộc chống dịch bệnh Covid-19, hưởng ứng lời kêu gọi của Thủ tướng Chính phủ về việc “chống dịch như chống giặc”. Toàn Đảng, Chính phủ cùng các Ban/ngành, cơ quan, tổ chức xã hội các cấp đã quyết liệt thực hiện các biện pháp phòng ngừa nhằm ngăn chặn sự lây lan của dịch bệnh.

Như chúng ta đã biết, những tác động tiêu cực vô cùng to lớn của dịch bệnh Covid -19 đến từng cá nhân, hộ gia đình và toàn thể đất nước cũng như toàn cầu. Dịch bệnh Covid - 19 không chỉ gây tê liệt các hoạt động bình thường mà nó còn cướp đi hàng ngàn sinh mạng con người.

Mỗi ngày, chúng ta đều thấy các phương tiện thông tin đại chúng đưa tin có rất nhiều ca nhiễm mới và có số lượng người chết vì dịch Covid - 19 tăng lên chóng mặt. Từ những ảnh hưởng nghiêm trọng như vậy mà mỗi quốc gia đều có những biện pháp nhằm làm giảm sự lây lan, truyền nhiễm của dịch bệnh Covid - 19 cũng như các biện pháp phát hiện và cứu chữa kịp thời những người nhiễm bệnh hoặc nghi ngờ nhiễm bệnh.

Tiến sỹ, Luật sư Lê Ngọc Khánh – Công ty Luật TNHH TGS – Đoàn Luật sư TP. Hà Nội.

Một trong các hoạt động của Chính phủ trong việc phát hiện và ngăn chặn sự lây lan của đại dịch Covid -19 là khai báo y tế đối với những người ở vùng dịch hoặc trở về từ vùng có dịch.

Việc khai báo này giúp cơ quan nhà nước có thể phát hiện sớm hơn những người nghi nhiễm bệnh hoặc những người nhiễm bệnh, từ đó có những biện pháp phù hợp để xử lý. Bên cạnh việc đo thân nhiệt bắt buộc thì việc khai báo y tế lại dựa vào ý thức chủ quan của người khai báo nhiều hơn.

Hành vi khai báo không trung thực của BN 17 và BN 178 vừa qua, đã khiến dư luận xã hội rất bất bình. Theo tôi được biết thì 2 bệnh nhân này đều là người có học thức; hành vi khai báo y tế không trung thực của họ thể hiện sự vô ý thức, lỗi của hai bệnh nhân này là cố ý.

Chúng ta đã biết virut lây nan rất nhanh, từ một người nhiễm bệnh có thể lây nan sang tất cả những người khác đã tiếp xúc với người bệnh. Mỗi con người chúng ta một ngày tiếp xúc không biết bao nhiêu người, từ người thân cho đến những đồng nghiệp tại nơi làm việc hoặc những nơi công cộng khác. Với sự phát triển theo cấp số nhân như vậy sẽ làm bùng phát số người nhiễm bệnh hoặc nghi nhiễm bệnh.

BN 17 và BN 178 khai báo y tế gian dối sẽ khiến cho cơ quan nhà nước khó xác định được những ai nghi ngờ nhiễm bệnh hoặc nhiễm bệnh. Để rồi họ tiếp tục tiếp xúc với những người khác và cứ như thế số người nhiễm hoặc nghi nhiễm sẽ không thể kiểm soát nổi. Khi BN 17 bị phát hiện nhiễm bệnh và làm cho một khu vực có dịch bệnh đã khiến giá cả các mặt hàng thiết yếu tăng cao như khẩu trang y tế đã được đội giá lên từ 5 đến 10; giá các mặt hàng thực phẩm cũng tăng cao.

Ngày 30/3, BN số 17 mới đây đã khỏi bệnh và được ra viện. 

Ban đầu, tỉnh Hồ Bắc, Trung Quốc đã phong tỏa toàn tỉnh Hồ Bắc. Đến nay đã có nhiều quốc gia châu Âu như Italia, Thụy Điển và một số Bang của Mĩ đã tiến hành việc phong tỏa và đóng cửa biên giới nhằm ngăn chặn đại dịch này.

Việc không phát hiện được dịch bệnh sớm sẽ khiến cho nền kinh tế của đất nước bị tàn phá nặng nề khi phải tạm ngưng tất cả các hoạt động kinh tế do cấm tụ tập đông người. Các hãng hàng không phải dừng khai thác đường bay trong khi chi phí thuê máy bay, lưu kho và nhân công họ vẫn phải chi trả hàng ngày với số tiền lớn.

Những điều này làm cho nền kinh tế bị tàn phá bởi đại dịch Covid-19 nay lại thêm việc lạm phát tăng cao nó giống như một trái bong bóng có thể nổ bất kỳ lúc nào. Đó là về mặt kinh tế, dịch bệnh Covid -19 còn cướp đi sinh mạng của rất nhiều người trên thế giới, từ ngôi sao bóng đá cho đến Công chúa của Hoàng gia, từ người công nhân cho đến những chính trị gia.

Covid - 19 không phân biệt con người nào cả, và đến nay đã có hơn 787 nghìn ca nhiễm bệnh và hơn 37 nghìn ca đã tử vong; con số thật khủng khiếp, nhưng cũng rất may là Việt Nam chưa có ca nào bị tử vong.

Đại dịch Covid-19 tác động tiêu cực đến tất cả các hoạt động đời sống của mỗi chúng ta, và nó phụ thuộc vào việc phòng, chống dịch bệnh của mỗi con người ngoài những biện pháp của Chính phủ. Những điều mà chúng ta thấy chỉ là phần nổi của tàng băng chìm trong những tác động của Covid-19.

Như vậy có thể thấy, chỉ từ một hành động không trung thực khi khai báo y tế có thể dẫn đến hậu quả vô cùng nghiêm trọng. Bởi dịch bệnh có thể tàn phá ghê ghớm hơn một cuộc chiến tranh trong khi đó đến nay chưa có một loại vacxin đặc trị nào và mới chỉ dừng lại ở thử nghiệm.

Trong thời gian xảy ra dịch bệnh, không ít trường hợp đã tự tiện bỏ trốn khỏi khu vực cách ly, ví dụ như trường hợp thanh niên ở Sơn Lôi bỏ trốn khỏi địa phương trong thời gian cách ly để lên Lai Châu thăm nhà bạn gái, hoặc 2 trường hợp trốn khỏi khu cách ly cuối tuần vừa rồi.

Pháp luật hình sự có quy định xử lý cách hành vi nói trên hay không, thưa ông? Cụ thể như thế nào?

Trong xã hội hiện đại và không ngừng phát triển như hiện nay, để ổn định tình hình xã hội thì nhà nước luôn có những biện pháp giúp xã hội ổn định và đời sống người dân không ngừng được nâng cao. Đối với những cá nhân có hành vi tốt, tạo ra thành quả lao động có ích thì được nhà nước khen thưởng xứng đáng.

Một nam thanh niên xã Sơn Lôi (Vĩnh Phúc) đi thăm bạn gái tại Tam Đường (Lai Châu) khiến 13 người bị cách ly. 

Tuy nhiên, những hành vi dẫn đến xâm phạm sức khỏe, tính mạng hay tài sản của người khác đều phải trả giá thích đáng. Những hành vi vi phạm bị xử lý các nghị định quy định về xử phạt vi phạm hành chính theo từng lĩnh vực cụ thể hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các quy định tại Bộ luật Hình sự.

Hành vi trốn khỏi nơi cách ly y tế để đến thăm nhà bạn gái của thanh niên ở Sơn Lôi là vi phạm pháp luật. Do thanh niên này cho đến nay có kết quả âm tính với virut Covid-19 nên sẽ bị xử lý hành chính theo Nghị định 176/2013 với mức phạt tiền từ 5 đến 10 triệu đồng và buộc phải cách ly y tế. Tuy nhiên, những hành vi như thanh niên ở Sơn Lôi lặp lại thì hình thức xử lý sẽ khác và nghiêm khắc hơn.

Ngày 30/3/2020, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Công văn số 45/TANDTC-PC về việc xét xử tội phạm liên quan đến phòng, chống dịch bệnh Covid-19. Tại điểm a tiểu mục 1.1, Mục 1 của công văn hướng dẫn hành vi trốn khỏi nơi cách ly được coi là hành vi khác được quy định tại điểm c khoản 1 Điều 240 BLHS.

Như vậy, người có hành vi trốn khỏi nơi cách ly y tế có thể bị phạt tiền từ 50 đến 200 triệu đồng hoặc phạt tù từ 1 đến 5 năm. Ngoài ra, người vi phạm buộc phải cách ly y tế hoặc cưỡng chế cách ly y tế.

Thưa các luật sư, chúng ta đã có Luật phòng chống bệnh truyền nhiễm. Chúng ta cũng đã có luật Hình sự, trong đó có quy định các tội danh liên quan đến việc làm lay lan dịch bệnh. Vậy tại sao ngày hôm qua, HĐTP TAND TC lại phải ban hành văn bản hướng dẫn mới liên quan đến phòng, chống dịch Covid 19? Ông đánh giá thế nào về việc ban hành hướng dẫn của HĐTP trong thời điểm hiện nay? Theo Luật sư, hệ thống các văn bản pháp luật này đã đủ đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn hay chưa?

Ngay từ khi giai đoạn đầu của dịch bệnh việm phổi SARS-CoV-2, Đảng, Nhà nước đã có những giải pháp để cùng nhân dân ta phòng chống dịch với phương châm “Chống dịch như chống giặc” được Thủ tướng Chính phủ ban hành, Chính phủ cùng các cơ quan đã tiến hành các biện pháp cách ly người mắc bệnh, người nghi mắc bệnh truyền nhiễm, đồng thời đưa ra những khuyến cáo để hạn chế dịch bệnh lây lan.

Đảng, Nhà nước đã có những giải pháp để cùng nhân dân ta phòng chống dịch bệnh. 

Trong khi người dân cả nước hưởng ứng chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và các Bộ, ban, ngành về phòng chống dịch bệnh SARS-CoV-2 thì đã có không ít những cá nhân coi thường sức khỏe, tính mạng của bản thân và của cả cộng đồng, không chấp hành Chỉ thị của Thủ tướng Chính phủ và các quy định về phòng chống dịch Covid 19 của các ngành, các cấp.

Từ sự việc 3 người bị cách ly tại Lạng Sơn trốn khởi nơi cách ly đến nay cũng đã xảy ra nhiều trường hợp trốn cách ly, khai báo y tế gian dối, không tuân thủ các quy định về cách ly nhưng chưa bị xử lý. Những việc làm này là mối nguy cơ lây nhiễm dịch bệnh cho nhiều người khác trong cộng đồng, ảnh hưởng rát lớn đến công cuộc phòng chống dịch Covid 19 mà Đảng, Nhà nước và toàn thể nhân dân Việt nam.

Các quy định về phòng chống dịch bệnh được quy định tại Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm năm 2007 và Nghị định 176/2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. Việc xử phạt vi phạm hành chính áp dụng đối với người có hành vi chưa đến mức phải xử lý hình sự, đồng thời nhằm mục đích răn đe những người khác không có hành vi tương tự. mức xử phạt từ 5 đến 10triệu; đồng thời buộc người vi phạm thực hiện việc cách ly y tế hoặc cưỡng chế cách ly y tế.

Tuy nhiên, các chế tài xử lý nêu trên chưa đủ mạnh để người dân chấp hành việc chống dịch Covid-19. Vừa qua, đã có nhiều quan điểm của các chuyên gia pháp luật, Luật sư về việc cần thiết phải khởi tố một số trường hợp điển hình về trốn cách ly, từ chối cách ly.

Thực tế cho đến nay vẫn chưa có vụ việc nào bị truy cứu trách nhiệm hình sự vè những hành vi nêu trên. Lý do là Điều 240 Bộ Luật Hình sự chỉ quy định về hậu quả của hành vi lây lan dịch bệnh truyền nhiễm cho người khác mà chưa làm rõ các hành vi khách quan cụ thể để làm căn cứ khởi tố vụ án hình sự. Chính vì vậy, ngày 30/3/2020, Tòa án nhân dân tối cao đã có Công văn số 45/TANDTC-PC hướng dẫn chi tiết Điều 240 Bộ luật Hình sự năm 2015.

Như vậy, người nào có một trong các hành vi như: Trốn khỏi nơi cách ly, phong tỏa; không tuân thủ quy định về cách ly; từ chối, trốn tránh việc áp dụng biện pháp cách ly, cưỡng chế cách ly; không khai báo y tế,khai báo y tế không đầy đủ hoặc gian dối thì có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Hiện nay, theo tôi thì các hệ thống các văn bản pháp luật này chưa đủ đáp ứng yêu cầu từ thực tiễn. Bởi vì, việc cá nhân làm lây nhiễm dịch bệnh ra cộng đồng là hành vi hết sức nguy hiểm; nó thể hiện sự coi thường sức khỏe, tính mạng của chính bản thân người bệnh và coi thường cả cộng đồng. Nhưng Bộ luật hinh sự lại cho rằng hành vi đó là tội phạm ít nghiêm trọng khi có hình thức xử phạt bằng tiền từ 50 đến 200 triệu đồng. với sự phát triển của đất nước cũng như tầng lớp trung lưu hiện nay tăng nhanh chóng thì hình phạt trên chưa đủ sức răn đe.

Mỗi người chúng ta ai cũng biết được rằng dịch bệnh Covid 19 là rất nguy hiểm đến tính mạng con người, nó lây lan nhanh chóng. Thế nhưng, vẫn nhiều người coi thường và làm lây nhiễm ra cộng đồng; trong khi toàn Đảng, Chính phủ, các ngành, ác cấp liên tục vận động, tuyên truyền qua các phương tiện truyền thông như tivi, tin nhắn hoặc các ứng dụng các của mạng xã hội.

Vì thế, đối với những hành vi trực tiếp hoặc gián tiếp làm dịch bệnh lây lan cần thiết phải có những biện pháp xử lý mạnh tay hơn của cơ quan nhà nước trong việc dập tắt dịch bệnh; ổn định tình hình xã hội và quan trọng hơn là ổn định cuộc sống của người dân.

Xin cảm ơn những chia sẻ của ông!

Bạn đang đọc bài viết Xử lý hình sự đối với các hành vi phạm tội liên quan đến dịch Covid. Thông tin phản ánh, liên hệ đường dây nóng : 0912 345 014 Hoặc email: [email protected]

Cùng chuyên mục

Sớm ban hành quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt
Hiện đã có 30 địa phương bắt đầu triển khai phân loại chất thải rắn sinh hoạt tại các hộ gia đình. Từ nay đến hết năm 2024, yêu cầu bắt buộc các địa phương phải ban hành quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt, trong đó có công tác phân loại.

Tin mới

Bài thơ: Giấc mơ Hồng
Đêm qua, em có giấc mơ hồng///Được gặp anh ở cuối trời Tây///Vẫn dõi theo từng hơi thở, từng bước đi///Gửi đến bao tình thương và nỗi nhớ