Theo dõi số liệu máu toàn cầu có thể ngăn chặn đại dịch tiếp theo?

Theo dõi MTĐT trên

Michael Mina đã ra mắt hàng triệu mẫu máu, trong quá trình nỗ lực thành lập “Trung tâm nghiên cứu và theo dõi số liệu miễn dịch toàn cầu (GIO)”. Trung tâm này sẽ theo dõi các dấu hiệu của mầm bệnh lây lan trong cộng đồng, dựa vào công nghệ có thể đo hàng trăm ngàn kháng thể riêng biệt trong một microlit máu.

“Nếu GIO có thể vượt qua các rào cản kỹ thuật, hậu cần và tìm kiếm được nguồn tài trợ bền vững, trung tâm có thể cung cấp một công cụ mạnh mẽ để theo dõi và ứng phó với dịch bệnh”, ông nói.

Một trạm kiểm tra thân nhiệt ở ĐH Michigan.

Hiện tại, ý tưởng này chỉ là một dự án thí điểm để theo dõi sự lây lan của Covid-19. “Sự lây lan một cách âm thầm ‘lén lút’ của căn bệnh này qua cộng đồng đã đặt ra một yêu cầu cần thiết phải có một hệ thống theo dõi như vậy”, Mina, một nhà miễn dịch học và dịch tễ học tại Bệnh viện Brigham and Women’s và Trường Y tế Công cộng Harvard, cùng các đồng nghiệp đã phác thảo khái niệm GIO tuần này trên eLife cho biết.

Hiện tại các chuyên gia đánh giá rằng quá trình giám sát dịch bệnh tại Hoa Kỳ đang dựa vào sự chắp vá của các báo cáo ở bệnh viện, phòng khám và bác sĩ về các sự kiện bất thường cho các sở y tế tiểu bang, nơi chuyển thông tin đến Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC). “Rõ ràng (cách giám sát trên) không có khả năng để xác định và mô hình hóa lây lan cục bộ của Covid-19 một cách kịp thời”, Mina nói. Nhu cầu cần phải giám sát nhanh hơn, toàn diện hơn.

Mina muốn theo dõi sự bùng phát bằng cách tìm kháng thể đối với các tác nhân lây nhiễm trong các mẫu máu được thu thường xuyên từ mọi ngân hàng máu có thể, các trung tâm thu thập huyết tương, thậm chí là que chích gót chân của trẻ sơ sinh (từ mọi em bé để xác định bệnh di truyền), được lấy ở hầu hết các tiểu bang. Các mẫu sẽ chỉ được xác định theo khu vực địa lý. Các nền tảng dựa trên chip có thể xác định hàng trăm ngàn kháng thể đã được sản xuất thương mại bởi các công ty bao gồm VirScan và Luminex. Mina nói rằng những thứ này có thể dễ dàng được nhân rộng để xem xét số lượng lớn các mẫu, riêng lẻ hoặc theo lô.

“Đây là một khái niệm phi thường và thú vị. Nó là ví dụ của một tư duy mới mẻ mà chúng ta cần trong sức khỏe cộng đồng. Tuy nhiên, những thử thách hậu cần cho một nỗ lực để thực hiện điều đó có thể dễ gây nản chí”, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm William Schaffner thuộc Trung tâm Y tế Đại học Vanderbilt nói.

Mina và các cộng sự của mình đã hình dung ban đầu thử nghiệm khoảng 10.000 mẫu mỗi ngày. Sau đó, nếu kinh phí đảm bảo, thì sẽ tăng lên khoảng 100.000 cho riêng Mỹ. Thậm chí, nếu thực hiện số lượng nhỏ hơn, vẫn nhanh hơn nhiều so với hệ thống báo cáo hiện tại. GIO cũng có thể tăng giám sát dịch cúm theo mùa, cho phép các bệnh viện chuẩn bị cho các đợt tăng có thể xảy ra và cho các quan chức y tế công cộng đảm bảo vaccine được phân phối hiệu quả nhất có thể.

Các kháng thể trong các mẫu máu từ khắp nơi trên thế giới có thể tiết lộ nơi các mầm bệnh được xác định trước đó xuất hiện, và nơi xuất hiện những mầm bệnh mới. Ảnh: Moussa81/Istock.com

Khi một bệnh truyền nhiễm mới như Covid-19 xuất hiện, GIO có thể theo dõi sự lây lan của nó. Các chip phát hiện kháng thể không nhất thiết phải được cập nhật để phát hiện mầm bệnh mới, chẳng hạn như SARS-CoV-2, nguyên nhân gây ra Covid-19. Các nhà nghiên cứu có thể quan sát sự gia tăng các kháng thể nhắm mục tiêu không đặc hiệu vào mầm bệnh đã biết - và có thể đánh dấu họ hàng không xác định của chúng. Ví dụ, một loạt các kháng thể phản ứng chéo các loại coronavirus khác nhau có thể đã được tìm thấy ở những người ở Vũ Hán, Trung Quốc - là những người bị nhiễm coronavirus mới.

Các kháng thể, thường xuất hiện từ 1 đến 2 tuần sau khi nhiễm trùng bắt đầu, có thể báo hiệu không chỉ những người hiện đang bị nhiễm mà cả những người mắc bệnh và đã hồi phục. GIO cũng sẽ xác định các chủng vi khuẩn hoặc virus gây bệnh cho người, vì mỗi loại tạo ra một dấu hiệu kháng thể duy nhất.

Ý tưởng thường xuyên theo dõi toàn bộ quần thể tìm kháng thể nảy sinh trong phòng thí nghiệm của nhà sinh vật học tiến hóa Bryan Grenfell tại Đại học Princeton, nơi Mina làm nghiên cứu sinh sau tiến sĩ. Bây giờ, Mina đã tham gia mở rộng ý tưởng cùng Grenfell và Jessica Metcalf, cũng là một nhà sinh vật học tiến hóa tại Princeton.

Nhóm GIO đã xây dựng một phòng thí nghiệm thí điểm ở Massachusetts, có vẻ như chỉ để tìm kiếm và đảm bảo hỗ trợ tài chính. “Chúng tôi tin rằng điều này có thể thực hiện, nên chúng tôi bắt đầu tìm kiếm nguồn tài trợ từ một số nhà tài trợ từ thiện chính của công tác y tế công cộng”, Mina nói. “Hiện tại chúng tôi đang thăm dò và mở tất cả các tùy chọn”.

Trong khi đó, dự án thí điểm của nhóm, được hỗ trợ bởi quỹ từ thiện Open Philanthropy, đang thu thập hàng triệu mẫu máu ẩn danh từ một công ty thu thập tên là Octapharma. Bằng cách sàng lọc chúng để tìm kháng thể với SARS-CoV-2, Mina và các đồng nghiệp của mình hy vọng tìm hiểu làm thế nào xét nghiệm kháng thể trên diện rộng có thể hỗ trợ trong việc truy tìm sự lây lan của coronavirus mới, và có thể dự đoán các điểm nóng bùng phát trong tương lai.

Mọi người thường không phát triển kháng thể cho đến khi bị nhiễm; đối với SARS-CoV-2 phải mất 1 hoặc 2 tuần. Nhưng Mina nói rằng xét nghiệm kháng thể vẫn cung cấp thông tin có giá trị. “Một tuần sau khi dịch bệnh bùng phát sẽ chưa lớn”. “Ví dụ, nếu chúng tôi làm xét nghiệm [máu] chỉ một phần nhỏ của New York, chúng tôi sẽ phát hiện ra rằng [SARS-CoV-2] đã xuất hiện ở đó vào tháng 2 và có thể đã cho [Thống đốc Andrew] Cuomo rất nhiều thông tin để đóng cửa thành phố ngày 1/3 thay vì ngày 19/3”.

Theo Đức Phát/khoahocphattrien

Nguồn:https://www.sciencemag.org/news/2020/06/could-global-observatory-blood-help-stop-next-pandemic