Tro xỉ nhiệt điện than: Xử lý như thế nào?

Theo dõi MTĐT trên

Trước tiên, cần phải khẳng định rằng, không phải tro xỉ của nhà máy nhiệt điện than nào cũng có thể dùng được ngay, thậm chí nếu có thể dùng được ngay nhưng chi phí vận chuyển từ nơi phát thải đến nơi tiêu thụ quá tốn kém thì doanh nghiệp cũng không mặn mà.

Đó là chưa kể, có những nơi người ta “tranh” mua với giá cao đến gần 100.000 đ/tấn tro xỉ chưa qua tuyển, trong khi đó, có nơi khác muốn cho không thì doanh nghiệp và người dân lại không lấy.

Câu chuyện xử lý tro xỉ hiện vẫn cứ mãi loay hoay, chưa có lời giải.

Những kế hoạch xử lý tro xỉ nhưng vẫn chỉ trên giấy

Mới đây, Bộ Xây dựng phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức hội thảo “Sử dụng tro xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long” tại thành phố Cần Thơ.

Công trường xây dựng Nhà máy Nhiệt điện than Sông Hậu (Hậu Giang). Ảnh: Trung Chánh/TBKTSG.

Hiện nay, trên cả nước có 21 nhà máy nhiệt điện than đang hoạt động và theo Quy hoạch điện 7 điều chỉnh đã được Chính phủ phê duyệt năm 2016, thì đến năm 2030 sẽ có 57 nhà máy.

Tại hội thảo, ông Phạm Văn Bắc, Vụ trưởng Vụ Vật liệu xây dựng thuộc Bộ Xây dựng, cho biết với số lượng nhà máy nhiệt điện than đang hoạt động, dự kiến đến cuối năm 2017, lượng tro xỉ tồn đọng trên cả nước khoảng 40 triệu tấn và hàng năm phát sinh thêm khoảng trên 15 triệu tấn.

Lượng tro xỉ có thể sẽ tăng lên 248 vào năm 2025 và 422 vào năm 2030 nếu các nhà máy điện than được đầu tư như quy hoạch.

Theo tính toán của các cơ quan chức năng cũng như doanh nghiệp xử lý tro xỉ, hiện mỗi năm có khoảng 3 - 4 triệu tấn tro xỉ được sử dụng vào các mục đích như: Bê tông đầm lăn, xi măng, trạm trộn bê tông tươi, gạch không nung,… trong đó chủ yếu là dùng cho bê tông đầm lăn. Tuy nhiên, việc phát triển các nhà máy thuỷ điện tại Việt Nam đã đến hạn, nên khả năng sử dụng cho bê tông đầm lăn không còn, do đó, việc tiêu thụ tro xỉ sẽ giảm đáng kể nếu như chúng ta không đưa ra được những giải pháp phù hợp để sử dụng được nhiều tro xỉ hơn.

Ngày 12/4/2017, Thủ tướng đã có Quyết định 452/QĐ-TTg phê duyệt đề án đẩy mạnh xử lý, sử dụng tro xỉ, thạch cao của các nhà máy nhiệt điện, hóa chất, phân bón để làm nguyên liệu sản xuất vật liệu xây dựng và sử dụng trong các công trình xây dựng

Quyết định 452/QĐ-TTg của Chính phủ đối với tro, xỉ nhiệt điện, mục tiêu đến năm 2020 làm phụ gia khoáng cho sản xuất xi-măng khoảng 14 triệu tấn; thay thế một phần sét để sản xuất clinke xi măng khoảng 8 triệu tấn; thay thế một phần sét để sản xuất gạch đất sét nung khoảng 7 triệu tấn; làm phụ gia khoáng cho sản xuất bê-tông và gạch không nung khoảng 2 triệu tấn; làm vật liệu san lấp mặt bằng công trình, hoàn nguyên mỏ và làm đường giao thông khoảng 25 triệu tấn.

Tro xỉ nhiệt điện than: Xử lý như thế nào? Ảnh: Mai Khanh

Lượng tro xỉ phát sinh lớn nên trong tài liệu gửi đến hội thảo, ông Đinh Quốc Dân, Phó viện trưởng Viện Khoa học công nghệ xây dựng thuộc Bộ Xây dựng, cho biết hiện bãi thải của các nhà máy nhiệt điện than đang hoạt động đã chiếm đến 709 héc ta và dự kiến sau năm 2020 tổng diện tích bãi thải theo thiết kế là 1.895 héc ta.

Tuy nhiên, tài liệu của ông Dân cho biết, trên bình diện chung, hiện mới chỉ có khoảng 10% lượng tro xỉ thải ra hàng năm được thu gom sử dụng (cho các mục đích khác nhau như làm vật liệu xây dựng), còn lại 90% vẫn thực hiện chôn lấp.

Có kế hoạch nhưng vẫn chưa khả thi?

Đại diện một nhà máy nhiệt điện than cho biết tro, xỉ ở nhiều nơi chưa thể bán được do thị trường chưa có nhu cầu. Thậm chí, dù "cho không" cũng không đơn vị nào đến lấy bởi sẽ tốn chi phí vận chuyển, bảo quản và phải đầu tư bãi chứa, công nghệ.

Ông Trần Đình Sính, Phó giám đốc Trung tâm Sáng tạo xanh (Green ID), cho biết trong tro xỉ nhà máy nhiệt điện có khoảng 80% là tro bay và 20% là xỉ đáy lò. Bên cạnh đó, thành phần than không cháy hết như nêu trên cũng làm giảm cường độ sản phẩm như gạch ngói, cho nên, cũng phải “lọc” còn lại dưới 5% thì mới sử dụng được.

Ngoài vấn đề nêu trên, theo ông Sính, tùy theo nguồn gốc than, mà trong tro xỉ có thể chứa một số loại kim loại nặng như Mangan (Mn), Niken (Ni)…, có thể có chất độc hại như Asen (As), Cadmi (Ca), Chì (Pb)… và có thể có cả chất phóng xạ.

“Để các loại tro xỉ này sử dụng được trong những công việc như làm xi măng, gạch ngói, sang lấp nền hay các ứng dụng khác, thì phải có quy chuẩn giới hạn các chất nêu trên cũng như lượng than không cháy hết ở một mức độ cho phép, không ảnh hưởng đến môi trường và sức khỏe con người”, ông Sính nói.

Ông Sính cho rằng đối với điện than, nên dừng xây mới; phải tính giá tác động môi trường, xã hội và sức khỏe thành một loại phí môi trường và sức khỏe; cần có chính sách rõ ràng và đồng bộ về xử lý tro xỉ để các công ty có chiến lược sử dụng lâu dài. Đối với năng lượng tái tạo, đến nay vẫn chưa có luật năng lượng tái tạo nên việc đầu tiên là xây dựng luật và có những chính sách khuyến khích phát triển.

Tuy nhiên, đáng tiếc là đến nay các cơ quan liên quan vẫn chưa thực hiện được nhiệm vụ Thủ tướng đề ra.

Một vấn đề rất quan trọng trong thúc đẩy việc sử dụng tro xỉ than, theo ông Sính, là cần coi tro xỉ là một loại chất thải, tức chủ đầu tư nhà máy nhiệt điện phải mất tiền để xử lý.

Có lẽ nhờ chính sách này mà việc xử lý tro xỉ của Trung Quốc và một số nước trên thế giới hiệu quả hơn ở Việt Nam rất nhiều. Năm 2010 Trung Quốc sử dụng khoảng 3,2 tỉ tấn than và hàng năm thải ra khoảng 480 triệu tấn tro xỉ nhưng khối lượng tro xỉ được tái sử dụng khá cao, lên đến 67%, tăng 47% so với năm 1999 và 53% so với năm 1980.

Giả sử tro xỉ được xử lý dứt điểm 100% thì nguy cơ ô nhiễm môi trường từ nhà máy nhiệt điện liên quan đến than vẫn rất lớn. Quá trình khai thác, xử lý (rửa than), vận chuyển cho đến đốt than đều gây ra những nguy cơ đến môi trường.

An Nhiên (TH)