Xử lý đối tượng giết người khi mắc bệnh tâm thần như thế nào?

Bùi Phương - Thứ ba, 06/04/2021 10:56 (GMT+7)

Vụ việc công nhân VSMT bị đối tượng tâm thần sát hại trên đường Cầu Giấy để lại nhiều thương đau cho gia đình nạn nhân, đây cũng là hồi chuông cảnh bảo về việc rà soát và quản lý người bệnh tâm thần.

Truy bắt nghi phạm hành hung nữ công nhân vệ sinh

Ngày 5/4, Công an quận Cầu Giấy (TP. Hà Nội) cho biết, đơn vị đã phối hợp với Phòng Cảnh sát hình sự - Công an Hà Nội thực hiện lệnh bắt giữ người trong trường hợp khẩn cấp với Lê Như Toàn (SN 1991, trú tại Tam Điệp, Ninh Bình) để điều tra về hành vi "Giết người".

Theo cơ quan công an, vào lúc 21 giờ tối 4/4, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an quận Cầu Giấy nhận được tin báo chị Vũ Thúy Hà (SN 1978, trú tại phường Phúc Diễn, quận Bắc Từ Liêm, TP Hà Nội, nhân viên Công ty Cổ phần Môi trường và Dịch vụ đô thị Vĩnh Yên), đang đẩy xe chở rác trên đường Cầu Giấy, hướng về đường Xuân Thủy thì bất ngờ bị nam thanh niên dùng gạch đập nhiều lần vào đầu khiến chị Hà tử vong. Sau khi gây án, thanh niên này đã bỏ chạy về hướng đường Xuân Thủy (quận Cầu Giấy).

Ngay sau khi tiếp nhận tin báo, Công an quận Cầu Giấy đã phối hợp cùng lực lượng chức năng tiến hành khám nghiệm hiện trường, tổ chức các hoạt động điều tra, truy xét theo quy định của pháp luật. Sau 1 giờ truy xét, lực lượng Công an đã bắt giữ được nghi phạm Lê Như Toàn đang lẩn trốn trong Khu đô thị Làng quốc tế Thăng Long (phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy). Qua điều tra, Công an quận Cầu Giấy xác định Lê Như Toàn là đối tượng không nghề nghiệp, bản thân có tiền sử bệnh tâm thần.

Hiện trường xảy ra vụ án.

Theo điều tra ban đầu, khoảng 20h45 ngày 4/4, Toàn đi bộ trên vỉa hè theo hướng từ đường Cầu Giấy về đường Xuân Thủy. Toàn nhặt 1 viên gạch lát vỉa hè trên đường và tiến về phía sau chị Hà đang đẩy xe chở rác. Bất ngờ, Toàn dùng hai tay cầm gạch đập mạnh từ phía sau vào đầu nữ lao công khiến nạn nhân ngã gục xuống đường. Sau đó, Toàn tiếp tục đập liên tiếp vào vùng đầu chị Hà cho đến khi nạn nhân nằm bất động thì đối tượng bỏ chạy về đường Xuân Thủy.

Luật sư nói gì về việc xử lý đối tượng giết người khi mắc bệnh tâm thần?

Trao đổi với phóng viên Môi trường và Đô thị Việt Nam, LS Đặng Văn Cường- Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp- Đoàn Luật sư Hà Nội cho biết:

“ Nếu chỉ hạn chế khả năng nhận thức thì đối tượng sát hại chị lao công vẫn bị xử lý hình sự về tội giết người

Theo thông tin ban đầu từ phía cơ quan chức năng thì đối tượng mặc áo Grab này đã dùng gạch lát vỉa hè để đập vào đầu chị lao công cho đến khi nạn nhân tử vong. Đây là hành vi giết người, bởi vậy nếu nghi phạm nhận thức được hành vi của mình thì người này sẽ bị xử lý hình sự theo Điều 123 Bộ luật hình sự với mức hình phạt là phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình. Cụ thể tội danh và hình phạt được quy định như sau:

“Điều 123. Tội giết người

Người nào giết người thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Giết 02 người trở lên;

b) Giết người dưới 16 tuổi;

c) Giết phụ nữ mà biết là có thai;

d) Giết người đang thi hành công vụ hoặc vì lý do công vụ của nạn nhân;

đ) Giết ông, bà, cha, mẹ, người nuôi dưỡng, thầy giáo, cô giáo của mình;

e) Giết người mà liền trước đó hoặc ngay sau đó lại thực hiện một tội phạm rất nghiêm trọng hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng;

g) Để thực hiện hoặc che giấu tội phạm khác;

h) Để lấy bộ phận cơ thể của nạn nhân;

i) Thực hiện tội phạm một cách man rợ;

k) Bằng cách lợi dụng nghề nghiệp;

l) Bằng phương pháp có khả năng làm chết nhiều người;

m) Thuê giết người hoặc giết người thuê;

n) Có tính chất côn đồ;

o) Có tổ chức;

p) Tái phạm nguy hiểm;

q) Vì động cơ đê hèn.

LS Đặng Văn Cường- Trưởng Văn phòng Luật sư Chính Pháp- Đoàn Luật sư Hà Nội.

Phạm tội không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm.
Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
Người phạm tội còn có thể bị cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm, phạt quản chế hoặc cấm cư trú từ 01 năm đến 05 năm.”

Bộ luật hình sự cũng quy định các trường hợp loại trừ trách nhiệm hình sự, trong đó có trường hợp người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội vì mắc bệnh mà không nhận thức được hành vi của mình, cụ thể như sau:

“Điều 21. Tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự

Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi đang mắc bệnh tâm thần, một bệnh khác làm mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì không phải chịu trách nhiệm hình sự.”.

Pháp luật chỉ quy định trường hợp mắc bệnh làm mất khả năng nhận thức thì mới được loại trừ trách nhiệm hình sự. Còn đối với trường hợp chỉ bị hạn chế khả năng nhận thức thì vẫn phải chịu trách nhiệm hình sự nhưng khi lượng hình thì có thể được giảm nhẹ một phần do bệnh lý tác động, ảnh hưởng tới hành vi phạm tội.

Trường hợp người tâm thần phân liệt thực hiện hành vi phạm tội không bị xử lý hình sự nhưng sẽ bị áp dụng biện pháp bắt buộc chữa bệnh theo quy định của BLHS, cụ thể như sau:

“Điều 49. Bắt buộc chữa bệnh

Đối với người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội trong khi mắc bệnh quy định tại Điều 21 của Bộ luật này, Viện kiểm sát hoặc Tòa án căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh.
Đối với người phạm tội trong khi có năng lực trách nhiệm hình sự nhưng trước khi bị kết án đã mắc bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, người đó có thể phải chịu trách nhiệm hình sự.
Đối với người đang chấp hành hình phạt tù mà bị bệnh tới mức mất khả năng nhận thức hoặc khả năng điều khiển hành vi của mình, thì căn cứ vào kết luận giám định pháp y, giám định pháp y tâm thần, Tòa án có thể quyết định đưa họ vào một cơ sở điều trị chuyên khoa để bắt buộc chữa bệnh. Sau khi khỏi bệnh, nếu không có lý do khác để miễn chấp hành hình phạt, thì người đó phải tiếp tục chấp hành hình phạt.

Thời gian bắt buộc chữa bệnh được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù.”

Đã đến lúc phải siết chặt công tác khám chữa phải điều trị, quản lý người tâm thần, không để xảy ra tình trạng người tâm thần giả thì vào bệnh viện tâm thần để thực hiện hành vi phạm tội. Còn người tâm thần thật thì bị thả ra ngoài xã hội, cũng gây tội ác với người khác.

Luật sư Cường chia sẻ thêm: “Vụ việc một đối tượng nghi mắc bệnh tâm thần sát hại nữ công nhân môi trường ở Cầu Giấy Hà Nội là một câu chuyện đau lòng. Cơ quan điều tra cũng sẽ làm rõ nguyên nhân hành vi, làm rõ mức độ nhận thức của đối tượng gây án để có hình thức xử lý phù hợp với quy định của pháp luật. Theo thông tin ban đầu của sự việc thì đối tượng này đã cầm một viên gạch đập liên tục vào đầu nạn nhân sau đó bỏ trốn. Nếu giữa đối tượng và nạn nhân không có mâu thuẫn, không quen biết nhau, đối tượng đánh người không phải mục đích để chiếm đoạt tài sản thì hành vi rất có thể là của đối tượng tâm thần.

Cơ quan điều tra có thể khởi tố vụ án giết người theo điều 123 bộ luật hình sự năm 2015 để tiếp tục tiến hành hoạt động điều tra, xác định năng lực trách nhiệm hành vi dân sự đối với nghi phạm. Trong quá trình điều tra, xác minh nếu cơ quan điều tra nhận thấy không tìm được nguyên nhân động cơ của hành vi giết người, đối tượng gây án tiếp xúc kém, có dấu hiệu rối loạn cảm xúc, từng có bệnh án tâm thần thì cơ quan chức năng sẽ làm rõ thông tin về nhân thân lai lịch, làm rõ về tình trạng nhận thức của đối tượng này và có thể trưng cầu giám định tâm thần để xác định năng lực trách nhiệm hành vi dân sự.

Công an quận Cầu Giấy xác định Lê Như Toàn là đối tượng không nghề nghiệp, bản thân có tiền sử bệnh tâm thần. (Ảnh: Internet).

Trong trường hợp kết quả điều tra xác minh, trưng cầu giám định tâm thần cho thấy, đối tượng này mắc bệnh tâm thần phân liệt đến mức mất khả năng nhận thức điều khiển hành vi thì đối tượng này sẽ không phải chịu trách nhiệm hình sự tuy nhiên thiệt hại đối với gia đình nạn nhân là rất lớn, rất đau buồn"”

Vụ việc này đặt ra một vấn đề mang tính xã hội đó là những đối tượng không bị tâm thần nhưng lại mang những giấy tờ chứng nhận tâm thần giả để mặc sức tung hoành, sẵn sàng thực hiện hành vi phạm tội, sử dụng giấy chứng nhận tâm thần giả như một “kim bài miễn tử” để trốn tránh trách nhiệm hình sự, thậm chí có những đối thưởng vào bệnh viện tâm thần để tiếp tục thực hiện hành vi phạm tội. Trong khi đó rất nhiều người mắc bệnh tâm thần thực sự thì không được điều trị, để lang thang ngoài xã hội rồi có thể gây án mạng bất cứ lúc nào...

Bởi vậy, đã đến lúc cơ quan chức năng và Bộ Y tế cần phải kiểm tra, rà soát tất cả các bệnh viện tâm thần phải ra soát tất cả những người có bệnh án tâm thần, mắc bệnh tâm thần để tiến hành điều trị với những người mắc bệnh thật và đấu tranh, loại bỏ những đối tượng mắc bệnh tâm thần giả ra khỏi danh sách những người tâm thần. Đồng thời cần siết chặt công tác quản lý, xử lý nghiêm minh trước pháp luật đối với các cán bộ, bác sĩ vi phạm đạo đức nghề nghiệp, tiếp tay cho các đối tượng tâm thần giả và làm ngơ, bỏ qua những người tâm thần thực sự làm ảnh hưởng đến an ninh trật tự, an toàn xã hội.