Biến đổi khí hậu có thể khiến hiện tượng nhiễu động không khí tồi tệ hơn

Theo dõi MTĐT trên

Theo tạp chí Flying Magazine chuyên viết về lĩnh vực máy bay và hàng không, nhiễu loạn không khí là hiện tượng không khí di chuyển không đồng đều và bất thường, có thể gây ra rung lắc cho máy bay khi đang bay.

Có nhiều loại nhiễu loạn không khí, bao gồm nhiễu loạn cơ học - xảy ra khi không khí gặp các vật cản trên mặt đất như núi hoặc tòa nhà, nhiễu loạn nhiệt - do sự chênh lệch nhiệt độ gây ra, nhiễu loạn đường bay - do không khí bị xáo trộn sau khi máy bay đi qua, và nhiễu loạn do luồng không khí lạnh và nóng va chạm…

Các nguyên nhân chính gây ra nhiễu loạn không khí bao gồm sự thay đổi hướng và tốc độ của gió, sự chênh lệch nhiệt độ giữa các khối không khí, và các địa hình như núi non hoặc tòa nhà cao tầng.

Đặc biệt còn có hiện tượng gọi là nhiễu loạn không khí sạch (CAT), xảy ra trong điều kiện trời quang đãng, không mây, thường liên quan đến sự gặp gỡ giữa các dòng khí lưu ở độ cao khiến máy bay bị xóc nảy mạnh mà không có dấu hiệu trước từ mây hay thời tiết xấu.

Theo Flightright UK, về mặt ảnh hưởng, nhiễu loạn không khí có thể gây ra các thay đổi đột ngột về độ cao và thái độ bay của máy bay từ nhẹ đến cực kỳ nghiêm trọng, có thể gây hư hại cấu trúc máy bay trong trường hợp nặng nhất.

Hiện nay hầu hết máy bay được thiết kế để chịu được lực tác động trong nhiều tình huống nhiễu loạn, tuy nhiên các tình huống nhiễu loạn mạnh có thể khiến hành khách không thắt dây an toàn có nguy cơ bị thương.

Một hiện tượng nhiễu động không khí nghiêm trọng có thể khiến ngay cả những phi công dày dạn kinh nghiệm nhất cũng phải lo lắng. Thông thường, hiện tượng này chỉ khiến máy bay rung lắc đôi chút. Tuy nhiên, trong trường hợp xấu nhất, nó có thể gây hư hỏng, thương tích và trong trường hợp như chuyến bay SQ321 của Singapore Airlines vào ngày 21/5, một người đã tử vong.

Máy bay của Singapore Airlines chở tổng cộng 211 hành khách và 18 thành viên phi hành đoàn khi xóc nảy giữa không trung. Máy bay đột nhiên rơi xuống từ độ cao 9.448 - 11.277 m trong vòng 5 phút, theo trang theo dõi chuyến bay FlightAware. Phi công thông báo tình trạng khẩn cấp và và chuyển hướng máy bay tới thủ đô Bangkok của Thái Lan, hạ cánh vào 3h45 chiều ngày 21/5 theo giờ địa phương. 

Nguyên nhân gây ra nhiễu động trong tai nạn mới nhất đang được điều tra. Singapore Airlines thông báo chuyến bay từ London tới Singapore gặp phải nhiễu động nghiêm trọng khoảng 10 giờ sau khi cất cánh. Sara Nelson, chủ tịch Hiệp hội tiếp viên hàng không - CWA, cho biết các báo cáo ban đầu dường như chỉ ra chuyến bay của Singapore Airlines gặp phải nhiễu động trời trong, loại nguy hiểm nhất do không thể quan sát và phát hiện bằng công nghệ hiện nay. "Trong một giây, bạn đang bay rất êm. Giây tiếp theo, hành khách, phi hành đoàn và hành lý chưa cất cẩn thận hoặc đồ vật khác bị văng khắp cabin", Nelson nói.

Nelson và một nhóm nhà nghiên cứu cho biết những tai nạn do nhiễu động trời trong như vậy rất khó dự đoán và tránh gặp do không gắn liền với giông bão. Số lượng của chúng đang trên đà tăng lên do biến đổi khí hậu. Một nghiên cứu vào năm 2023 công bố trên tạp chí Geophysical Research Letters phát hiện nhiễu động trời trong nghiêm trọng tăng hơn 50% ở Bắc Đại Tây Dương từ năm 1979 đến năm 2020.

Giới chuyên gia dự đoán tình trạng mất ổn định của dòng tia sẽ tiếp tục tăng khi thế giới ấm lên. Đồng nghiệp của Prosser ở Đại học Reading sử dụng mô hình khí hậu để dự đoán nhiễu động trời trong ở nửa cuối thế kỷ có thể thay đổi như thế nào nếu hiện tượng ấm lên toàn cầu tiếp diễn. Họ nhận thấy lượng thải khí nhà kính tăng lên cũng làm tăng nhiễu động. "Nếu bạn so sánh khí hậu từ năm 2050 tới năm 2080 với khí hậu trước khi chúng ta bắt đầu thải khí nhà kính, tức thời kỳ tiền công nghiệp, số lượng nhiễu động trong khí quyển đã tăng gấp đôi hoặc gấp ba", Prosser nói.

Sự gia tăng nhiễu động nhiều khả năng liên quan tới ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới tốc độ gió ở tầng thượng quyển, theo các nhà nghiên cứu. Số lượng ca nhiễu động trời trong tăng rõ rệt nhất trong những thập kỷ gần đây ở khu vực vĩ độ trung, bao gồm Bắc Đại Tây Dương và lộ trình bay qua Mỹ. Kết quả nghiên cứu chỉ ra hiện tượng ấm lên toàn cầu có thể khiến dòng tia trở nên bất ổn. Dòng tia là dòng khí di chuyển nhanh vòng quanh Trái Đất ở Bắc bán cầu.

Dòng tia thổi như một dòng sông khí theo hướng từ tây sang đông, được tiếp sức bởi chênh lệch nhiệt độ giữa khu vực mát hơn ở phía bắc và khối khí ấm hơn ở phía nam. Biến đổi khí hậu có thể làm dòng tia mất cân bằng, ảnh hưởng lớn tới giao thông hàng không trong tương lai. "Các máy bay thường bay theo dòng tia nhưng nơi máy bay bay qua cũng là nơi xuất hiện nhiễu động", Prosser cho biết.

Theo Cơ quan Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), trong các vụ tai nạn không gây tử vong, nhiễu động không khí là nguyên nhân hàng đầu gây thương tích cho tiếp viên và hành khách. Theo Ban An toàn Giao thông Quốc gia Mỹ (NTSB), đây là một trong những loại tai nạn hàng không phổ biến nhất hiện nay. Theo Trung tâm Nghiên cứu Khí quyển Quốc gia, nhiễu động không khí khiến các hãng hàng không Mỹ thiệt hại lên tới 500 triệu USD/năm do hành khách bị thương, chậm trễ chuyến bay.

Theo ông Paul Williams, Giáo sư khoa học khí quyển tại Đại học Reading (Anh), cho biết: “Có một thang đo để đo độ mạnh của nhiễu động không khí. Trong những lần gặp nhiễu động nhẹ, phi hành đoàn vẫn có thể đi lại và tiếp tục phục vụ dịch vụ ăn uống. Còn nếu mà gặp nhiễu động mạnh hơn, bất kỳ thứ gì không được cố định chắc chắn sẽ bung ra và gây khó khăn cho việc đi lại. Lúc này, tiếp viên hàng sẽ phải ngồi lại chỗ. Trường hợp tồi tệ nhất là nhiễu động nghiêm trọng. Nhiễu động không khí có thể mạnh hơn trọng lực, sức ép có thể gắn chặt hành khách vào ghế. Nếu không thắt dây an toàn, cơ thể người sẽ bị hất lên trong cabin và gây ra chấn thương nghiêm trọng, như gãy xương”.

Tại Mỹ, mỗi năm có khoảng 65.000 máy bay gặp phải tình trạng nhiễu động không khí vừa phải và khoảng 5.500 chiếc gặp tình trạng nhiễu động nghiêm trọng. Tuy nhiên, những con số này có thể sẽ tăng lên. Theo Giáo sư Williams, biến đổi khí hậu đang làm thay đổi tình trạng nhiễu động. “Chúng tôi đã chạy một số mô phỏng trên máy tính và nhận thấy rằng tình trạng nhiễu động nghiêm trọng có thể tăng gấp đôi hoặc gấp ba trong những thập kỷ tới,” ông nói.

Bên cạnh đó, hiện tượng này càng ngày càng xảy ra mà không liên quan đến bất kỳ hiện tượng nào như bão hoặc mây. Không giống như nhiễu động thông thường, hiện tượng này xảy ra bất ngờ và máy bay khó tránh kịp.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là việc đi máy bay sẽ kém an toàn hơn. Ông Williams chỉ ra rằng máy bay được chế tạo theo thông số kỹ thuật rất cao và chúng có thể chịu được tình trạng hỗn loạn tồi tệ nhất ngay cả trong tương lai.

Thời gian nhiễu động mức độ vừa sẽ tăng lên. Thông thường, trên một chuyến bay xuyên Đại Tây Dương, bạn có thể gặp phải tình trạng nhiễu loạn trong 10 phút. Trong vài thập kỷ nữa, thời gian này có thể tăng lên 20 phút hoặc nửa giờ. Biển báo thắt dây an toàn sẽ được bật nhiều hơn.