Phát triển trồng rừng và trồng cây dược liệu góp phần xoá đói giảm nghèo cho đồng bào Sơn La
Hợp tác xã Nông nghiệp hữu cơ Bắc Yên được thành lập từ ngày 12 tháng 6 năm 2017 với tiền thân là các tổ hợp tác, cá nhân đã hoạt động nhiều năm và thay đổi 5 lần đăng ký kinh doanh.
Hiện nay bộ máy của HTX gồm có 01 Chủ tịch Hội đồng quản trị kiêm Giám đốc. Các thành viên sáng lập là những xã viên, người trực tiếp sản xuất nông nghiệp. Hiện nay tổng số thành viên của HTX là 36 người.
Hợp tác xã chủ yếu hoạt động trong các lĩnh vực nông nghiệp, chế biến nông lâm thủy sản... HTX được thành lập với chức năng trực tiếp trồng rừng từ cây Hông, trồng cây dược liệu là cây Đan sâm; Hỗ trợ chuyển giao công nghệ, phổ biến kiến thức về sản xuất hữu cơ cũng như giám sát chặt chẽ toàn bộ quy trình sản xuất nông lâm nghiệp, giúp người dân vùng cao của tỉnh Sơn La chuyển đổi sản xuất từ nhỏ lẻ, manh mún, hiệu quả thấp, kém bền vững sang phát triển kinh tế sản xuất nông lâm nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa tập trung, ứng dụng công nghệ cao.
Từ đó tạo ra sản phẩm với chất lượng, giá trị cao, có khả năng cạnh tranh trên thị trường, giải quyết việc làm, tăng thu nhập cho người dân miền núi Sơn La, tạo động lực cho họ vươn lên cải thiện đời sống và từng bước làm giàu trên quê hương của mình.
Để hỗ trợ chuyển giao công nghệ, kiến thức về sản xuất hữu cơ cũng như giám sát chặt chẽ toàn bộ quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng sống của người dân, HTX Nông nghiệp hữu cơ Bắc Yên đã tổ chức xây dựng và thực hiện Dự án trồng cây Hông và cây dược liệu Đan Sâm.
* Đối với cây Hông:
Dự án “Trồng cây Lâm nghiệp Paulownia - cây Hông lai VN” được đầu tư trên tổng diện tích 264 ha. Hiện nay số lượng cây Hông đã được trồng khoảng 10 vạn cây theo nhiều lứa tuổi, cao nhất là 4 năm và từ 8 đến 9 tuổi mới thu hoạch sản phẩm gỗ.
Cây Paulownia.VN (tên khoa học Paulownia fortunei) là một trong 9 loài cây gỗ thuộc chi Paulownia họ hoa Mỗ chó Scrophulariaceae. Nó thuộc loại cây gỗ lớn lá rộng có phân bố tự nhiên ở Trung Quốc, Lào và một tỉnh ở Việt Nam. Cây Hông sinh trưởng nhanh, tán lá thưa, lá dễ phân giải có tác dụng cải tạo đất tốt, rễ phân bố sâu 30-40cm dưới mặt đất nên ít cạnh tranh với các loài cây ngắn ngày, ít cong vênh và là nguyên liệu tốt trong công nghiệp gỗ ván nhân tạo và các đồ dùng thông thường trong gia đình
Hiệu quả kinh tế phụ thuộc vào phương án trồng, điều kiện thâm canh, điều kiện khí hậu thổ nhưỡng, kỹ thuật trồng, thời gian trồng và thu hoạch. Điều rất quan trọng là phải chọn giống chuẩn và ươm đúng kỹ thuật.
Trong phần tính toán kinh tế này chúng tôi tính theo phương án (A-3-d) chu kỳ trồng thâm canh là 9 năm chia thành 3 chu kỳ nhỏ 1,2 và 3, mỗi chu kỳ là 3 năm:
- Tổng sản lượng gỗ dự kiến thu được từ 1ha, chu kỳ trồng 9 năm là 1.727 m3
- Tổng số lợi nhuận thu từ 1 ha, chu kỳ trồng 9 năm dự kiến là 9,765 tỷ đồng
- Nếu 10 vạn cây Hông thu hoạch sau 12 năm có thể thu lợi khoảng 120 tỷ đồng.
* Đối với cây dược liệu cây Đan Sâm:
Cây Đan sâm là loại cây sống lâu năm, thân phân thành nhiều cành, nhánh nhỏ, cao chưa đến 1m. Thân vuông cạnh, có những vệt chạy dọc theo thân. Toàn thân phủ lớp lông mỏng hơi hanh vàng. Lá thuộc loại lá kép lông chim lẻ, 3-5 lá chét, mọc đối. Phiến là hình trứng, đầu nhọn, mép có nhiều răng cưa. Mặt phải phiến lá màu xanh lục, mặt trái màu nhạt hơn, trên mặt phiến lá phủ một lớp lông mịn. Hoa mọc thành bông ở đầu cành hay kẽ lá, gồm nhiều vòng chỗ dày, chỗ thưa xếp thành tầng dọc. Tràng hóa màu xanh nhạt, pha màu tím phớt. Tràng hoa có hai môi. Môi trên nguyên, cong hình lưỡi liềm. Môi dưới xẻ ra thành nhiều thùy. Quả nhỏ, dài, thuôn.
Rễ Đan sâm ăn sâu xuống đất, cong queo. Rễ có màu đỏ tươi, mặt ngoài nhăn nheo tạo thành rãnh nhỏ song song xuôi theo chiều dài của rễ. Sau lớp vỏ đỏ mỏng là lớp cùi mềm nâu sẫm, giữa là những thớ dọc màu vàng ngà xếp theo thớ hướng tâm như hình nan hoa xe đạp (những thớ từ vỏ ngoài chụm lại lõi đều đặn) xen kẽ là chất deo dẻo sẫm màu làm cho gân thớ càng nổi bật và rễ thêm mềm. Hàng năm, vào dịp đầu Đông, người ta đi đào rễ Đan sâm về rửa sạch, cắt bỏ rễ phụ phơi hay sấy khô dùng làm thuốc.
Tác dụng của cây Đan sâm
Theo tài liệu cổ: Đam sâm có vị đắng, tính hơi hàn vào hai kinh tâm và can, có tác dụng trục huyết ứ, sinh huyết mới, rút mủ, liền da. Dùng để chữa các chứng kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh (thống kinh), dùng làm thuốc hổ huyết chữa các chứng bệnh cho sản phụ,…
Ngày nay, các nhà khoa học còn chứng minh Đan sâm có những tác dụng hiệu quả đối với các bệnh về tim mạch, như:
- Đan sâm có tác dụng làm giãn động mạch vành, khiến lưu lượng máu của động mạch vành tăng rõ, cải thiện chức năng tim, hạn chế nhồi máu cơ tim. Trên thực nghiệm chuột nhắt hay chuột lớn thuốc đều có tác dụng tăng hoặc kéo dài tỷ lệ sống trong điều kiện thiếu oxy.
- Tác dụng cải thiện tuần hoàn ngoại vi, chống đông máu.
- Có tác dụng hạ huyết áp.
- Trên thực nghiệm thỏ gây xơ mỡ mạch, Đan sâm có tác dụng làm giảm triglicerit của gan và máu.
- Thuốc có tác dụng kháng khuẩn, an thần, ức chế sự phát triển của tế bào ung thư trên chuột thực nghiệm.
Với những tác dụng "vàng" như trên, Đan sâm đã và đang là phương thuốc quý được các thầy thuốc tin dùng với bệnh nhân trong điều trị các bệnh tim mạch.
Việc phát triển nhanh diện tích trồng cây Đan sâm gắn với phát triển vùng nguyên liệu phục vụ chế biến, sản xuất ra mặt hàng giá trị cao có chỗ đứng trên thị trường sẽ tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, mang lại thu nhập cao và bền vững việc phát triển kinh tế cho các dân tộc thiểu số vùng cao.
a) Mục tiêu chung
- Tạo bước chuyển biến mạnh mẽ, mang lại thu nhập cao và bền vững trong việc phát triển kinh tế cho người dân miền núi, gắn với phát triển vùng nguyên liệu phục vụ chế biến và đáp ứng nhu cầu của thị trường đối với sản phẩm Đan sâm ứng dụng công nghệ cao, an toàn, tiến tới đạt chuẩn nhóm tiêu chí bộ tiêu chí kinh tế và tổ chức sản xuất (Tiêu chí số 11 đến tiêu chí số 13).
- Hình thành các vùng nguyên liệu ổn định, an toàn, xây dựng chuỗi giá trị các sản phẩm theo quy trình kỹ thuật và quản lý chất lượng đồng bộ, quảng bá, giới thiệu sản phẩm đến người tiêu dùng, nâng cao giá thành sản phẩm.
b) Mục tiêu cụ thể
Sau 03 năm thực hiện Dự án tạo ra vùng nguyên liệu Đan sâm ứng dụng công nghệ cao diện tích trên 50 ha, mỗi năm cho thu hoạch Đan sâm khoảng 12.000 kg/ha/năm, cho thu nhập khoảng 60 triệu đồng/ha/năm và tạo ra sản phẩm Đan sâm cung cấp ổn định cho thị trường.
*Doanh thu của dự án
Trên cơ sở sản lượng sản phẩm dịch vụ, công suất máy móc thiết bị hiện tại cũng như dự kiến sau khi HTX đầu tư Dự án, doanh thu sản phẩm dịch vụ tính cho 1 năm cụ thể như sau:
Doanh thu của Dự án cho 01 năm sản xuất:
Sản lượng 12.000 kg/ha x 50 ha = 600.000 kg,
Giá bán trung bình 50.000 đ/kg:
Tổng doanh thu trên 50 ha là: 600.000kg x 50.000đ/kg = 30.000.000.000 đồng.
+ Đa dạng hóa các loại hình kinh doanh trên địa bàn tỉnh Sơn La
+ Việc xây dựng Dự án sẽ mang lại các tác động tích cực, góp phần giải quyết những nhu cầu cấp thiết về Dược liệu, sản phẩm cây trồng, hàng nông sản và dịch vụ sinh thái cho nhân dân tại địa phương và các khu vực lân cận.
+ Tạo động lực để các ngành nghề khác phát triển.
+ Tăng nguồn thu cho ngân sách địa phương.
+ Tạo thêm việc làm và thu nhập cho người dân vùng cao
+ Góp phần bảo đảm an sinh xã hội bền vững.
+ Cung cấp sản phẩm Đan sâm có chất lượng ra thị trường, đáp ứng nhu cầu nguyên liệu cho ngành dược và tiêu dùng của người dân.
- Hiệu quả về đầu tư và kinh doanh Dự án:
+ Phù hợp khả năng vốn và kinh nghiệm đầu tư xây dựng theo quy mô từ nhỏ đến lớn,
+ Phát huy đồng vốn, phát triển thêm dự án đầu tư xây dựng của hộ kinh doanh cá thể.
+ Đây là thị trường tiềm năng nên chúng tôi đầu tư vào là hợp lý, thị trường đang thiếu. Không có đối thủ cạnh tranh là lợi thế rất lớn khi tham gia vào thị trường này.
Kết quả bước đầu đạt được: HTX đã trồng được 10 vạn cây Hông/ 241 ha cây Hông và 300 hộ đăng ký trồng cây dược liệu Đan sâm với tổng diện tích là bước đầu là 1 ha.
Trong thời gian tới, HTX sẽ tiếp tục mở rộng diện tích và thành viên trồng cây Hông và cây dược liệu Đan sâm.
* Giải pháp và kiến nghị
a) Giải pháp: Tiếp tục đồng hành cùng thành viên HTX và nhân dân trong sản xuất, bao tiêu sản phẩm và sẽ dần mở rộng Dự án ra các tỉnh miền núi lân cận của tỉnh Sơn La với tổng diện tích là 1.000 ha.
b) Kiến nghị: Nhà nước có nhiều cơ chế, chính sách mở hơn nữa đối với các HTX nói chung và đối với HTX nông nghiệp hữu cơ Bắc Yên nói riêng đặc biệt hỗ trợ vốn và tạo đầu ra ổn định cho các sản phẩm của HTX.
Trên đây là báo cáo tham luận của HTX nông nghiệp hữu cơ Bắc Yên về Phát triển trồng rừng (cây Hông) và trồng cây dược liệu (Đan Xâm) có bao tiêu sản phẩm góp phần tạo việc làm và xoá đói giảm nghèo cho đồng bào thiểu số vùng cao tỉnh Sơn La./.
Hợp tác xã Nông nghiệp hữu cơ Bắc Yên
