Chén rượu đầu xuân
Tết đến, xuân về, người Việt ta có rất nhiều thứ để vui, đón xuân. Một trong những thứ đó là nâng chén rượu để chúc tụng nhau.
Chúc gì ? Chúc đủ thứ. Nào là luôn gặp may mắn, cầu được ước thấy, có sức khỏe vàng để sống bách niên giai lão. Nào là luôn có được phúc, lộc, thọ, an, ninh. Rồi buôn bán thì nhất bản vạn lợi. Công tác thì thăng quan tiến chức như diều gặp gió…
Rượu là thứ không thể thiếu trong mọi cuộc liên hoan, tiệc tùng và có từ ngàn xưa, không như bia chỉ mãi sau này mới có khi thực dân Pháp đô hộ nước ta.
Và uống rượu là một thú chơi tao nhã của giới tao nhân mặc khách. Trong truyền thống, vốn dĩ ban đầu ông cha ta uống rượu không phải xuất phát từ cơn nghiện để thỏa sự khát thèm mà là để hoặc vui vẻ trong những cuộc gặp gỡ thù tạc, hoặc là để tự giải buồn, vượt qua những giây phút bế tắc trong cuộc sống.
Cho nên ngày xưa, không bao giờ có chuyện uống rượu bằng cốc, bằng bát như bây giờ mà bằng chén, lại là loại chén chỉ nhỏ bằng hột mít. Còn rượu cũng không đóng vào chai, vào bình, hũ, thậm chí can nhựa như ngày nay mà cho vào chiếc cút nhỏ bằng sứ rồi đậy nút bằng lá chuối khô. Một chiếc cút như thế thường chỉ chứa được khoảng một phần tư lít.
Người xưa uống rượu là thú chơi rất tao nhã, không uống xô bồ, ào ào. Lại càng không bao giờ có thói quen hò hét “Dô!Dô!Dô!” rồi ngửa cổ nốc ừng ực và ép nhau phải cạn một hơi “trăm phần trăm”. Thường chỉ uống hai người, cùng lắm là ba, bốn người chứ không cả tốp, cả đoàn hàng chục người ồn ã, huyên náo như bây giờ.
Ông cha ta uống rượu là để nhâm nhi, nhấm nháp những giây phút trải lòng, tâm đầu ý hợp. Vừa uống vừa chuyện trò, tâm tình nhỏ nhẹ, điềm tĩnh rất có chiều sâu chứ đâu có nói bô bô, oang oang, thề thốt, hứa hẹn vang trời khiến rất nhiều người nghe được như tại những cuộc liên hoan tập thể hôm nay.
Hãy để ý các cụ uống rượu: Luôn nâng chén nhỏ nhấp một vài giọt rồi lại đặt chén xuống và chép chép môi thưởng thức vị ngọt, cay, thơm của rượu – một thứ rượu cất từ gạo nếp của vùng Kim Sơn (Ninh Bình) hay làng Vân (Bắc Giang).
Rượu phải được sản xuất từ loại gạo nếp cái hoa vàng thật đặc biệt. Vừa rót rượu ra chén, mùi thơm lựng đã tỏa khắp gian nhà. Và uống rượu phải có bạn cùng uống mới vui, mới thú. Vậy nên mới có hai câu thơ ai cũng biết : “Rượu ngon không có bạn hiền. Không mua không phải không tiền không mua”.
Rượu là biểu tượng của sự tri kỷ, tri âm, của những Bá Nha, Tử Kỳ. Rượu cũng thể hiện tính cách của đàn ông là mạnh mẽ, bản lĩnh, sâu sắc, điềm tĩnh. Vậy nên mới có câu so sánh : “Trai vô tửu như cờ vô phong”. Cờ phải có gió để tung bay mới đẹp, mới là cờ. Nếu không có gió sẽ rủ xuống, trông rất kém khí thế. Ấy là “tửu” của ngày xưa, chứ kiểu uống ngày nay thì chắc không thể có câu nói này.
Nâng chén rượu đầu xuân để chúc tụng nhau là rất có ý nghĩa. Đó là người ta cầu mong cho nhau gặp được may mắn, những điều tốt đẹp nhất trong suốt cả một năm. Nhưng không phải ai cũng nhận ra ý nghĩa này.
Vậy nên đã có không ít người gặp ai cũng chúc, có thể nói là bạ đâu uống đấy, chúc đấy một cách rất tào lao, hời hợt khiến người được chúc không cảm thấy được trân trọng, lời chúc không thiêng liêng. Người xưa uống rượu xong thì thấy trong người lâng lâng, nhẹ nhõm, đầu óc như được khai thông, tâm hồn như được giải tỏa.
Còn người nay thì không hiếm trường hợp quá chén để bốc giời, nóng mặt dẫn đến ẩu đả, bạo lực. Đã từng xảy ra không ít vụ chỉ từ quá chén mà chém, giết nhau, gây tử vong. Nếu ngày trước, rượu là biểu tượng của sự ung dung, tự tại, khoan thai, điềm tĩnh, đạm bạc thì nay rất nhiều khi là nơi người ta sát phạt nhau hoặc bộc lộ mọi thứ khiếm nhã, ít văn hóa nhất.
Ép nhau uống, phải cạn “trăm phần trăm” mới “tha”. Muốn cho nhau say đến ngã, đổ kềnh càng, nôn mửa thốc tháo mới được cho là nhiệt tình, hết mình. Việc bắt ép uống rượu không loại trừ cả phái nữ.
Rồi thì khi đã quá chén, cánh mày râu không làm chủ được hành vi, ngôn từ của mình, đã chẳng biết giữ lịch sự, tôn trọng tối thiểu những người đẹp ở bên. Lại đáng buồn khi có người đẹp còn cổ súy, khích lệ đám đàn ông tiếp tục “dô, dô” mệt nghỉ.
Vì rượu, họ sẵn sàng quên cả tính mạng của mình. Những cuộc uống rượu đến say mềm dẫn tới không còn biết làm chủ bản thân. Rồi cà khịa, gây gổ, bạo lực từ bàn tiệc rượu chỉ thấy xảy ra ở thời nay chứ rất hiếm thấy ở thời xưa.
Có cảm giác những giọt rượu ngày xưa như những giọt mật ong, hơn thế, những giọt vàng. Còn nay thì chỉ như nước lã. Bởi rất nhiều khi người ta uống “đại” như vừa uống vừa đổ đi do rót ào ào, rượu tràn cốc tóe loe, đổ cả xuống đất. Vừa uống vừa ăn nhồm nhoàm, nói bô bô hỉ xả, ít từ tốn, trật tự.
Hãy để ý : Các cụ xưa thường chỉ nhâm nhi chén rượu hột mít với mấy củ lạc rang đã thú vị lắm. Còn bây giờ thì đủ thứ sơn, thủy, hải sản ( nem chua, mực nướng, thịt chó, lòng lợn, tiết canh, đậu phụ mắm tôm, chân gà, xương ống, thậm chí cả châu chấu, cào cào…)
Chén rượu đầu xuân ngày xưa chỉ là rượu Việt Nam nấu từ nếp cái hoa vàng như đã nói. Còn ngày nay có thêm rất nhiều chủng loại, đặc biệt là rượu Tây đắt tiền. Có chai cả vài chục triệu đồng. Xã hội đã văn minh, hiện đại hơn nhiều.
Người ta cũng có rất nhiều hình thức đón xuân, chúc nhau ngày đầu xuân. Vậy nên cách chúc bằng nâng cốc rượu cũng phải khác, phong phú, rôm rả, “có không khí” hơn trước.
Nhưng gì thì cũng không thể xa rời truyền thống văn hóa của ông cha mà việc uống rượu, chúc rượu đầu xuân là một biểu hiện cụ thể vậy. Quá khứ dễ trở nên lạc hậu so với hiện tại.
Nhưng vẫn có những thứ mãi mãi là những chuẩn mực văn hóa không bao giờ lỗi thời. Uống rượu, chúc rượu, nhất là dịp đầu xuân là một sinh hoạt như thế./.
