Phê duyệt nhiệm vụ bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột
Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà đã ký Quyết định số 806/QĐ-TTg ngày 6/7/2023 phê duyệt Nhiệm vụ lập Quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk.
Theo quyết định phê duyệt, phạm vi, quy mô lập quy hoạch gồm toàn bộ diện tích khoanh vùng bảo vệ của di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk theo Quyết định số 1820/QĐ-TTg ngày 24/12/2018 của Thủ tướng Chính phủ.
Quy mô lập quy hoạch có diện tích là 23.481,7 m2; trong đó, Khu vực bảo vệ I là 16.361,7m2 và Khu vực bảo vệ II là 7.120 m2 .
Di tích lịch sử, văn hóa quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột, không gian cảnh quan, môi trường xung quanh; hệ thống hạ tầng kỹ thuật, hệ thống giao thông kết nối trong khu vực quy hoạch; các giá trị di sản văn hóa vật thể, phi vật thể, di vật, hiện vật khảo cổ gắn với quần thể di tích.
Công tác quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột; các chương trình, đề án, quy hoạch, dự án có liên quan tới việc lập quy hoạch di tích.
Các yếu tố đô thị hóa, kinh tế - xã hội, dân cư trong khu vực nghiên cứu; các thể chế, chính sách liên quan; hiện trạng sử dụng đất khu vực xung quanh di tích.
Mối liên hệ của Nhà đày Buôn Ma Thuột với các di tích, công trình, địa điểm du lịch khác trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk và vùng lân cận để kết nối, phát triển du lịch.
Mục tiêu lập quy hoạch nhằm nhận diện đầy đủ giá trị của Di tích quốc gia đặc biệt Nhà đày Buôn Ma Thuột; bổ sung, hoàn thiện hệ thống hồ sơ, dữ liệu làm cơ sở chuyển đổi số và tự động hóa trong quản lý.
Bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị di tích Nhà đày Buôn Ma Thuột trở thành điểm tham quan, nơi tìm hiểu, tuyên truyền, giáo dục tinh thần yêu nước, truyền thống đấu tranh cách mạng của Nhân dân ta gắn với lịch sử phát triển tỉnh Đắk Lắk; khai thác tiềm năng du lịch của địa phương, tạo dựng điểm du lịch văn hóa - lịch sử đặc sắc của tỉnh Đắk Lắk và vùng Tây Nguyên.
Xác định nội dung và biện pháp bảo quản, tu bổ, phục hồi các yếu tố gốc của di tích. Định hướng tổ chức không gian khu vực di tích, các hạng mục công trình hiện có, tôn tạo hệ thống hạ tầng kỹ thuật và môi trường cảnh quan bảo đảm tính chất, quy mô phát triển khu vực di tích theo từng giai đoạn.
Tạo lập khung pháp lý, chính sách thu hút nguồn lực để quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích; triển khai các dự án thành phần về tu bổ, phục hồi các công trình và hiện vật trong khu di tích.
Nội dung nhiệm vụ lập quy hoạch bao gồm: Xác định yêu cầu nghiên cứu, khảo sát, đánh giá hiện trạng di tích; nghiên cứu, đánh giá yếu tố kinh tế - xã hội và môi trường tự nhiên liên quan đến nội dung quy hoạch.
Xác định đặc trưng và giá trị tiêu biểu của khu di tích; xác định quan điểm, mục tiêu của quy hoạch di tích.
Đề xuất định hướng bảo quản, tu bổ, phục hồi và phát huy giá trị di tích; đề xuất định hướng xây dựng và cải tạo hệ thống hạ tầng kỹ thuật, tổ chức giao thông nội bộ trong khuôn viên di tích và kết nối tới các khu vực chức năng xung quanh di tích; định hướng tổ chức không gian kiến trúc, cảnh quan và xây dựng công trình mới.
Nhà đày Buôn Ma Thuột là một trong những Nhà đày lớn được thiết lập vào năm 1930 – 1931. Xét về vị trí và mối tương quan trong hệ thống các nhà tù của thực dân Pháp xây dựng ở Việt Nam, Nhà đày Buôn Ma Thuột là nhà đày cấp xứ, được xếp hạng ngang với nhà tù Sơn La, Hỏa Lò và chỉ sau Nhà tù Côn Đảo.
Nhà đày Buôn Ma Thuột được thực dân Pháp xây dựng với mục đích đày biệt xứ và giam giữ những người yêu nước, những đảng viên cộng sản bị bắt, bị xử án nặng ở các tỉnh Trung Kỳ với âm mưu thâm độc:
- Khai thác triệt để các đặc điểm về vị trí địa lý, địa hình, dân cư và tình hình kinh tế, chính trị xã hội của tỉnh Đắk Lắk vào những năm 1930 để cách ly những người tù cộng sản ở Trung kỳ khỏi phong trào cách mạng của quần chúng đang lên, giam giữ, đày ải, trấn áp tinh thần và giết dần tù nhân cộng sản.
- Lợi dụng sức lực tù nhân để hoàn thành con đường chiến lược số 14, tiến hành khai thác tài nguyên, xây dựng cơ quan doanh trại quân đội, đường sá, cầu cống… nhằm biến Đắk Lắk thành một trung tâm kinh tế, một hậu cứ quân sự lợi hại ở Tây Nguyên, Nam Việt Nam và Đông Dương.
- Thực dân Phápcòn lợi dụng tình hình dân cư nhiều thành phần dân tộc, khai thác các yếu tố khác biệt về phong tục tập quán, lối sống, ngôn ngữ… ở Đắk Lắk để tạo thành “bức tường thành” ngăn cách, bao vây tù nhân.
