Gần trăm ngôi nhà cổ đang chờ... sập ở Đà Nẵng

Theo dõi MTĐT trên

 Gần 70 nhà cổ có tuổi đời hàng hàng trăm năm, thậm chí hơn 250 năm tuổi tại huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng đang bị xuống cấp trầm trọng theo thời gian.

Được biết, những nhà cổ này thuộc sở hữu tư nhân, lại chưa được Nhà nước khảo sát và xem xét một cách toàn diện để xếp hạng di tích. Vì vậy, những công trình này đang trở thành những phế tích do không có kinh phí trùng tu, tôn tạo.

Còn chính quyền cấp huyện và xã lại không đủ thẩm quyền để can thiệp, người dân tự ý đập bỏ hoặc sửa chữa một cách vô tội vạ, không đúng như thiết kế vốn có.

Xuống cấp theo thời gian

Những ngày cuối tháng một, chúng tôi tìm đến ngôi nhà cổ của của cụ Ông Thị Mãn (89 tuổi, thôn Phong Nam, xã Hoà Châu, huyện Hòa Vang). Ngôi nhà cổ được làm hoàn toàn bằng gỗ mít có tuổi đời hơn 250 tuổi đang xập xệ, nghiêng sang một bên. Phần hông ngôi nhà phải dựa vào ngôi nhà cấp bốn liền kề mới có thể trụ nổi hơn chục năm nay.

Đà Nẵng có khoảng 70 ngôi nhà cổ có giá trị hàng trăm năm tuổi đang bị xuống cấp.

 Vừa bước vào hiên nhà, chúng tôi không khỏi phát run vì phần mái đang bị mục nát dẫn đến tình trạng nhiều mảng ngói âm dương cũng bị tụt dần. “Mỗi lần nước mưa chảy xuống là phần gỗ nâng đỡ mái ngói bị ngấm nước gây hư hại. Dần dần, phần đòn đông, đòn tây cũng bị nước mưa làm mục dần vào trong khiến ngôi nhà trở nên lung lay mỗi khi có gió mạnh” – anh Bùi Trọng Trung, con trai bà Mãn, lo lắng nói.

Hiện toàn bộ hệ thống các trụ gỗ để nâng đỡ ngôi nhà đều trong tình trạng bị nghiêng do mất dần khả năng liên kết với các cấu kiện gỗ còn lại. Hầu hết phần gỗ để nâng đỡ mái nhà được lợp bằng ngói âm dương đều bị mục, bể gây dột khiến bà Mãn phải chật vật với việc sinh hoạt bên trong. Phần vôi được tô vào tường gạch phía ngoài ngôi nhà cũng đang trong tình trạng bị bong tróc gần như hoàn toàn.

Ngôi nhà cổ của của cụ Ông Thị Mãn đang có nguy cơ sụp đổ do chưa được trùng tu.

Trước đó, vào năm 2000, một phần mảng tường gạch bên trái ngôi nhà bị sụp đổ do được xây dựng quá lâu. Bà Mãn cùng con trai phải nhờ hàng xóm góp tiền để mua xi măng, cát về xây tạm nhằm cố giữ lại ngôi nhà cổ cho đến tận hôm nay.

Nhiều mảng tường phía ngoài ngôi nhà của cụ Ông Thị Mãn bị bong tróc và đang xuống cấp trầm trọng.

“Bản thân nay đã già lắm rồi, con cái nay đi làm và ra ở riêng. Giờ chỉ mong Nhà nước sớm quan tâm, xem xét, hỗ trợ kinh phí để sửa chữa lại ngôi nhà càng sớm chừng nào hay chừng đó. Mỗi lúc mưa gió, ngôi nhà lại lung lay, bản thân phải bỏ chạy sang nhà con trai. Nhiều lúc nghĩ mà buồn vì ngôi nhà trước đây từng là nơi nuôi cơm cho nhiều cán bộ hoạt động cách mạng khi còn chiến tranh” – bà Mãn nói.

Sợ bị biến dạng, mất hồn cốt...

Rời nhà của của bà Mãn, chúng tôi ghé thăm ngôi nhà cổ của ông Thi Lý Thanh (thôn Dương Lâm 2, xã Hòa Phong). Ngôi nhà cổ có vóc dáng hình chữ nhật này có tuổi đời trên dưới 200 năm, đến nay đã trải qua hơn sáu đời con cháu thay phiên gìn giữ.

Vừa đưa chúng tôi dạo quanh một vòng, ông Thanh không giấu khỏi niềm vui khi khẳng định một câu chắc nịch: “Dù đi hết đất Hoà Vang này thì khó ai có thể tìm thấy ngôi nhà cổ nào đẹp như ngôi nhà mà gia đình tôi đang ở”.

Ngôi nhà cổ của ông Thi Lý Thanh có tuổi đời trên dưới 200 tuổi.

Do toàn bộ phần tường nhà làm bằng vôi, gạch và được trang trí hoa văn tinh xảo trên các vách ngăn tường với cửa sổ phía trước khiếm ngôi nhà trở nên cách điệu, nổi bật. Bên trong, hệ thống đòn đông, đòn tây được sắp xếp tỉ mỉ giúp nâng đỡ phần mái ngói âm dương che chắn cho ngôi nhà. Nổi bật nhất là bộ cửa chính ba gian Bàn Khoa được làm bằng gỗ mít khiến bất cứ ai đến thăm cũng phải trầm trồ về độ tinh xảo cũng như độ bền theo thời gian.

Thế nhưng, toàn bộ 16 trụ gỗ được đặt bên trong có tác dụng chống đỡ cho toàn bộ ngôi nhà đang có dấu hiệu xuống cấp và hư hại do bị mối mọt ăn, cộng với việc nước mưa thấm dần vào gỗ gây mục rỗng ở hai đầu.

Cụ Nguyễn Thị Tri (81 tuổi, mẹ của ông Thi Lý Thanh), kể với giọng buồn rầu: “Nhìn ngôi nhà từ phía ngoài thì thấy đẹp nhưng bên trong thì nhiều cấu kiện gỗ đang hư hại một cách nhanh chóng. Gia đình hiện rất muốn trùng tu nhưng lại không có kinh phí. Lo ngại nhất là nếu đã sửa chữa rồi thì sợ ngôi nhà của tổ tiên bị biến dạng, không còn giữ được hồn cốt như vốn có cách đây mấy trăm năm”.

Để ngôi nhà cổ được nhiều người biết đến dù đang bị xuống cấp, hư hại, ông Thanh tự tìm cách tôn tạo lại các mảnh vườn xung quanh ngôi nhà cổ, làm thêm hệ thống đường dẫn vào nhà lẫn xây mới hẳn một ngôi nhà chờ nhỏ bằng gạch để khách khi đến nhà cổ thăm quan có thể dừng chân, nghỉ ngơi.

Các hoạ tiết trên tường nhà cổ của ông Thi Lý Thanh.

Đối với các cấu kiện gỗ bên trong ngôi nhà đang xuống cấp nhưng không có kinh phí trùng tu, ông Thanh cùng gia đình chỉ sửa chữa tạm.

“Nhiều lúc, các mảng tường trước nhà được tô bằng vôi bị sứt mẻ, chúng tôi tạm dùng vữa xi măng trám vào. Riêng phần gạch lót do móng nhà bị sụt lún nhiều lần mỗi khi có lũ nên chúng tôi đành tiến hành xạ nền rồi lót gạch men ở phần hiên nhà để dễ ra vào. Chừng vài năm, thấy nhiều đoàn khảo sát tới nhà hỏi thăm, đo đạc, lên kế hoạch trùng tu rồi rời đi nhưng sau đó lại không thấy hồi âm” – ông Thanh kể.

Vận động người dân tự sửa

Theo thống kê sơ bộ, hiện các ngôi nhà cổ trên địa bàn huyện Hòa Vang tập trung chủ yếu ở các xã Hòa Phong, Hòa Nhơn, Hòa Châu, Hòa Liên và Hòa Phước, với khoảng 70 trường hợp. Chưa kể nhiều ngôi nhà cổ quy mô nhỏ chưa được cơ quan chức năng tiến hành thống kê, khảo sát, đánh giá một cách nghiêm túc và bài bản.

Tháng 11/2017 vừa qua, Cục Di sản, thuộc Bộ Văn hóa thể thao và du lịch đã lập đoàn khảo sát để về huyện Hòa Vang khảo sát, kiểm đếm số lượng các ngôi nhà cổ đang tồn tại trên địa bàn nhưng đến nay vẫn chưa có kết quả chính thức.

Các ngôi nhà cổ trên địa bàn huyện Hòa Vang tập trung chủ yếu ở các xã Hòa Phong, Hòa Nhơn, Hòa Châu, Hòa Liên và Hòa Phước.

Ông Bùi Nam Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Hòa Vang cho biết, nếu muốn giữ các ngôi nhà cổ như hiện nay thì người dân – chủ sở hữu những ngôi nhà cổ lẫn chính quyền địa phương rất cần có những dự án phát triển du lịch sinh thái để bao trùm các ngôi nhà cổ hiện có, điển hình như mô hình nhà cổ Thái Lai đang được triển khai thí điểm ở địa bàn xã Hòa Nhơn thời gian qua.

Do các ngôi nhà cổ có giá trị văn hóa, kiến trúc nằm rải rác mang tính chất cổ nhưng lại không không mang tính chất quần thể như phố Hội An nên rất khó khăn trong việc đề xuất để công nhận là di tích.

Đối với các ngôi nhà cổ đang trong tình trạng xuống cấp, chính quyền huyện mong muốn có được nguồn kinh phí để giúp người dân tự trùng tu, bảo dưỡng nhằm giữ bằng được nhà cổ. Nhưng có trường hợp, người dân có nguồn kinh phí sửa nhà cổ lại không biết cách thực hiện khiến nhà cổ sau khi sửa chữa bị biến dạng, thậm chí không còn đúng như nhà cổ trước đây do được xây dựng mới y nguyên như những ngôi nhà cấp bốn hiện nay.

“Chính quyền huyện chỉ còn cách vận động người dân tự sửa chữa nhưng lại rất cần có những ý kiến tham khảo của cơ quan chức năng để nhà cổ sau sửa chữa vẫn còn giá trị theo thời gian, phản ánh một phần đời sống văn hóa, xã hội của một địa phương hoặc vùng miền” – ông Dũng khẳng định.

Ông Đỗ Thanh Tân, Trưởng Phòng Văn hóa thông tin huyện Hoà Vang, lo lắng, cái khó hiện nay để công nhận nhà cổ là di tích là phía chính quyền địa phương cho rằng ngôi nhà này cổ nhưng đơn vị khảo sát, xem xét thuộc Cục Di sản lại cho rằng chưa đủ tiêu chí để công nhận là di tích hoặc di sản…

Do chưa được công nhận là di tích nên Nhà nước không thể làm căn cứ để thực hiện việc hỗ trợ kinh phí trực tiếp cho người dân có nhà cổ đang có nguy cơ xuống cấp, hư hại trên địa bàn huyện để trùng tu một cách bài bản và có quy hoạch.