Duy tình
Người Việt Nam mình sống nặng về tình cảm hơn là lý trí, tức duy tình hơn duy lý. Ông cha ta vẫn răn dạy: “Đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại”. Bao giờ các cụ cũng lấy cái tình làm trọng, đặt tình lên trên tất cả.
Người Việt Nam mình sống nặng về tình cảm hơn là lý trí, tức duy tình hơn duy lý. Nhiều câu thành ngữ nói lên điều này: “Chín bỏ làm mười”, “Ăn ở như bát nước đầy”, “Đóng cửa bảo nhau”… Hoặc ông cha ta vẫn răn dạy: “Đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại”.
Bao giờ các cụ cũng lấy cái tình làm trọng, đặt tình lên trên tất cả. Cực chẳng đã mới phải dùng đến lý lẽ. Khi hai nhà là hàng xóm của nhau có va chạm, xích mích dẫn đến cãi lộn, ẩu đả, thường mọi người vẫn khuyên: “-Hàng xóm tắt lửa tối đèn có nhau. Bán anh em xa, mua láng giềng gần”.
Pháp luật nước ta có một quy định là giảm nhẹ hình phạt đối với người phạm tội chủ động đầu thú, thành khẩn khai báo. Khoan hồng luôn là biện pháp được coi trọng, áp dụng trong rất nhiều trường hợp phạm tội không cố ý và tội nhân tỏ rõ sự ăn năn, hối cải.
Hằng năm, cứ đến dịp kỷ niệm Quốc khánh (2/9) là Nhà nước ta lại ân xá nhiều tù nhân. Tất cả những biểu hiện đó nói lên dân tộc ta rất duy tình.
Đó đương nhiên là tốt đẹp, nhân văn cần được coi trọng, phát huy. Nhưng cần đúng lúc, đúng chỗ, đúng đối tượng với mức độ cần thiết chứ không thể lạm dụng, thậm chí coi nhẹ, xâm phạm đến pháp luật, ảnh hưởng đến việc thực thi công lý.
Trong thời kỳ đế quốc Mỹ thực hiện cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc nước ta, nhiều máy bay của họ bị ta bắn rơi, nhiều phi công bị bắt. Trước đó, họ trút bom triệt hạ nhiều làng mạc, thành phố gây nên sự chết chóc, thương vong cho nhiều bà con ta. Hẳn nhiên, ai cũng sôi sục căm thù.
Vậy mà khi giặc lái Mỹ rơi xuống đất, chứng kiến cảnh họ chắp tay van xin ta không giết, từng có nhiều người động lòng thương, đã nương tay, tha bổng cho họ. Đó chính là cái “duy tình” đã ngấm sâu vào máu người Việt ta.
ũng chính vì yếu tố này mà trong việc trừng trị tội phạm, chúng ta đã có chủ trương theo hướng bãi bỏ hoặc giảm nhẹ một số hình phạt như giảm bớt các tội bị tử hình để rút xuống chung thân, thực hiện tử hình bằng tiêm thuốc độc thay vì bắn như trước. Tất cả chỉ xuất phát từ tính nhân đạo của chế độ ưu việt.
Đó là mặt tốt đẹp của duy tình. Nhưng mặt khác của vấn đề là chính từ điều này mà dẫn đến những hệ lụy không nhỏ, không có lợi trong việc trấn áp tội phạm, duy trì kỷ cương, trật tự xã hội.
Rất nhiều chế tài của ta còn quá nhẹ, không tương xứng với mức độ của tội phạm. Nhiều cán bộ thực thi công vụ đã vì nể nang mà bỏ qua nhiều hành vi phạm pháp của những kẻ vô ý thức, cố tình vi phạm.
Việc buông lỏng quản lý, thực thi pháp luật không nghiêm hiện nay đang diễn ra ở nhiều nơi dẫn đến tình trạng nhờn luật, kỷ cương bị coi thường không hẳn do người có trách nhiệm tha hóa, biến chất, tiêu cực, chung lợi ích với kẻ xấu mà rất nhiều khi chỉ do sự dè dặt, ái ngại, “không nỡ” xử lý, tức là “duy tình”.
Nhiều vụ việc nghiêm trọng, cần bị khép tội hình sự với hình phạt có thể xử phạt tù giam đã được xử lý hành chính với hình thức “rút kinh nghiệm”, mang tính chất “đóng cửa bảo nhau”. Cũng không phải tất cả đều chung “lợi ích nhóm” tìm cách chạy tội cho nhau mà rất nhiều khi chỉ là “duy tình”.
Với suy nghĩ hạn hẹp, người có trách nhiệm xử lý đã rất có tình với kẻ có lỗi, có tội. Nhưng với nghĩa sâu xa hơn, họ lại không có tình với cộng đồng, với xã hội vì đã tiếp tay cho tội phạm phá hoại đất nước một cách vô ý thức .
Vậy nên, tất cả vẫn phải tuân thủ một khẩu hiệu chính xác: “Sống và làm việc theo hiến pháp và pháp luật” – tức là phải đề cao duy lý, chứ không thể chỉ duy tình./.
