Gia Lai: Rộn ràng mùa xoay
Mới 6h sáng nhưng trong những cánh rừng xanh thuộc huyện Kbang đã nghe tiếng gọi nhau í ớ, rủ nhau đi hái xoay rừng.
Mùa xoay rừng chín
Như thường lệ, cứ cuối tháng 8 hàng năm, rừng xoay lại cho trái chín. Năm nay, xoay được mùa, trái chín đều, nên người dân huyện Kbang tranh thủ lúc nông nhàn đã đổ xô vào rừng để hái xoay. Đoàn người chia thành từng tốp nhỏ khoảng từ 10 - 20 người đi vào rừng. Mỗi ngày, người dân đi hái xoay có thể thu về hơn một triệu đồng/người.
Cây xoay là một loại cây gỗ lớn, cứng, thuộc nhóm gỗ II. Từ xưa, người dân bản địa sinh sống theo dãy núi Trường Sơn đã hái về để ăn. Nhận thấy giá trị kinh tế lớn nên các thương lái thường vào tận cửa rừng để thu mua xoay với giá cao. Xoay thường chín trong khoảng hơn 2 tháng, từ cuối tháng 8 đến cuối tháng 10. Hiện nay, xoay ngoài thị trường chủ yếu là xoay tự nhiên, có nguồn gốc từ rừng.
Những năm 2019 và 2020, xoay khan hiếm và hàng đưa ra được Tp. HCM để tiêu thụ nên giá thường từ 150 - 200 nghìn đồng/kg. Năm nay, trên những cánh rừng Kbang đều phủ đen bởi trái xoay. Mỗi người đi hái có thể đạt từ 50 - 100 kg/ngày. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch bệnh, xoay không xuất đi được nên giá cũng giảm, tại cửa rừng từ 30 - 35 nghìn/kg. Khi được làm sạch và bán lẻ, xoay có giá 50 - 60 nghìn đồng/kg.
Theo chị Đinh Thị U (làng Buôn Lưới, xã Sơ Pai, huyện Kbang, Gia Lai): "Đây là mùa xoay nhiều nhất trong gần chục năm qua. Tuy nhiên, do ảnh hưởng dịch nên xoay không đi các thành phố lớn được. Việc này đã dẫn đến giá giảm nhiều, từ 150 nghìn/kg xuống khoảng 30 nghìn/kg".
Những ngày này, xoay được mùa nên người dân huyện Kbang và các huyện lân cận đã đổ xô vào rừng để hái. Mỗi nhóm khoảng 20 người vượt rừng sâu để đi hái xoay. Trong nhóm sẽ cắt cử ra 2 người thanh niên to khỏe, nhanh nhẹn để trèo lên cây xoay to bằng 4-5 sải tay người ôm, cao hàng chục mét rồi chặt cành thả xuống đất. Số người còn lại sẽ ở dưới gốc và hái quả. Những em nhỏ học cấp 2 cũng theo gia đình đi hái xoay để kiếm tiền về mua sách vở, quần áo cho năm học mới.
Dù đang mang thai gần 7 tháng, nhưng chị Đinh Thị Cách (làng Buôn Lưới, xã Sơ Pai) vẫn cùng chồng vào rừng hái xoay. Chị Cách bộc bạch: "Nay xoay giá thấp nhưng lại được mùa nên bà con cùng rủ nhau vào rừng để hái. Cả nhóm đi cùng và hái chung. Sau đó bán rồi chia đều tiền cho những người trong nhóm. Xoay chín theo từng vùng, như ở thị trấn đang rộ nên mỗi người được khoảng hơn một triệu đồng. Ở đây, xoay mới bắt đầu chín nên đi hái cũng được hơn 500 nghìn đồng/ngày".
Được mùa, mất giá
Theo ghi nhận của PV, ngay tại ngã tư đường Lê Văn Tám (thị trấn Kbang, Gia Lai) từ 14h mỗi ngày đều có hàng trăm lượt người vận chuyển xoay từ rừng ra bán cho thương lái. Từng đoàn xe môtô chất 2 - 4 bao xoay ì ạch nối đuôi nhau hướng rừng chạy ra.
Trò chuyện với chúng tôi, anh Soih (làng Che Ré, thị trấn Kbang) tâm sự, ngay từ sáng sớm, vợ chồng anh đã theo chân người dân trong làng vào rừng để hái xoay. Gần 1 tháng nay, hôm nay là ngày hai vợ chồng anh trúng quả đậm khi thu gần 100 kg quả. Với giá bán nhanh 18.000 đồng/kg, anh thu được hơn 1,7 triệu đồng. Ngày bình thường anh cũng thu khoảng từ 900 nghìn - 1,2 triệu đồng.
Tương tự, anh Trịnh Ninh Bình (thôn 3, xã Đông, huyện Kbang) chia sẻ: "Năm nay, xoay được mùa nhưng lại mất giá vì ảnh hưởng dịch Covid-19. Xoay từ rừng về nhiều nhưng lại bị thương lái ép giá. Xoay chỉ kéo dài khoảng 2 tháng nên mọi người thường ưu tiên đi hái xoay để kiếm thêm thu nhập".
Bà Nguyễn Thị Lý (tiểu thương tỉnh Bình Định) giải thích: "Ảnh hưởng của dịch bệnh, thị trường tiêu thụ lớn nhất là Tp.HCM không còn, chỉ bán được ở các tỉnh Bình Định, Đà Nẵng và một vài tỉnh phía Bắc. Chúng tôi chỉ thu mua số lượng hàng ít theo đúng nhu cầu để xuất đi. Tuy nhiên, giá cước xe cao và số lượng xuất cũng ít nên cũng không có lợi nhuận. Đa số, xoay chỉ bán lẻ cho thị trường trong tỉnh nên giá mới giảm mạnh như vậy".
Theo ông Nguyễn Văn Hợi - Giám đốc Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Sơ Pai: "Xoay là loại cây rừng, có thân gỗ lớn và có giá trị về kinh tế cao. Khoảng tháng 7 - 8, người dân thường đi vào rừng hái xoay. Nhằm tránh việc người dân chặt cây để hái quả nênCông ty đã tuyên truyền bà con chỉ được chặt cành nhỏ, cấm chặt cành lớn hoặc chặt cả cây.Công tycũngcấm hái trái xanh, phải đợi lúc trái đã chín mới thả cửa rừng để tạo điều kiện cho bà convàohái, tăng thu nhập…".
