Hai loại hình nghệ thuật của người Mông là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia
Tối 23/12, tỉnh Yên Bái đã tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao Chứng nhận Di sản Văn hóa Phi vật thể Quốc gia đối với Nghệ thuật Khèn và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông.
Tối 23/12, tại thị trấn Mù Cang Chải, tỉnh Yên Bái đã tổ chức Lễ công bố Quyết định và trao Chứng nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia đối với Nghệ thuật Khèn và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông huyện Mù Cang Chải, huyện Trạm Tấu, huyện Văn Chấn; khai mạc Festival khèn Mông và Lễ hội hoa Tớ Dày năm 2023.
Dự buổi lễ có Chủ tịch Hội đồng dân tộc Quốc hội Y Thanh Hà Nie K’đăm; Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Hầu A Lềnh; Đoàn công tác của Quốc hội; lãnh đạo Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Bộ Y tế; cùng lãnh đạo Hội đồng Nhân dân, Ủy ban Nhân dân tỉnh, lãnh đạo các sở, ban ngành của tỉnh Yên Bái, Lai Châu, Điện Biên, Hà Giang, Lào Cai và Sơn La.
Phát biểu tại buổi lễ, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Yên Bái Trần Huy Tuấn nhấn mạnh: Lễ hội là hoạt động nhằm tôn vinh, tuyên truyền, quảng bá sâu rộng sự kiện di sản văn hóa phi vật thể nghệ thuật khèn và nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người H’Mông tỉnh Yên Bái được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Tôn vinh, phát huy giá trị bản sắc văn hóa đồng bào dân tộc H'Mông nói chung, nghệ thuật khèn, nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người H’Mông huyện Mù Cang Chải, huyện Trạm Tấu, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái nói riêng trong kho tàng văn hóa các dân tộc Việt Nam; giới thiệu tới du khách trong nước và quốc tế về hình ảnh vùng đất và con người Yên Bái "Thân thiện, nhân ái, đoàn kết, sáng tạo, hội nhập", góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội của địa phương; đồng thời thúc đẩy trách nhiệm trao truyền di sản giữa các thế hệ và thực hành di sản trong cộng đồng, để di sản tiếp tục được lan tỏa hôm nay và mai sau; “biến di sản thành tài sản” phục vụ quá trình phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần và chỉ số hạnh phúc của nhân dân các dân tộc trên địa bàn tỉnh.
Khèn (tiếng H’Mông gọi là "Kềnh" hay "Khềnh") là nhạc cụ độc đáo, gắn liền với hình ảnh những chàng trai dân tộc H’Mông rắn rỏi, tài hoa hiên ngang giữa đại ngàn gió núi. Cây khèn vừa là nhạc cụ, vừa là đạo cụ, đồng thời là nhạc khí linh thiêng kết nối giữa trần gian và thế giới tâm linh, cũng là phương tiện kết nối cộng đồng, phản ánh sâu sắc những sắc thái tình cảm, tâm tư cuộc sống, sự thăng hoa với tinh thần lạc quan yêu đời làm tôn lên vẻ khỏe mạnh, dẻo dai của các chàng trai H’Mông. Khèn nhắc nhở con cháu về cội nguồn dân tộc, tinh thần đoàn kết, ý chí vượt khó vươn lên làm chủ cuộc sống và giữ gìn bản sắc văn hóa của cộng đồng dân tộc H’Mông.
Hoa văn được vẽ bằng sáp ong trên vải của người Mông là sản phẩm của lao động thủ công, đồng thời mang giá trị tinh thần đầy tính biểu tượng, gắn với nhân sinh quan, vũ trụ quan của tộc người. Các mẫu hoa văn trang trí phản ánh nhiều mặt của đời sống văn hóa cổ truyền. Về cơ bản nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người H’Mông được thể hiện trên trang phục nữ, trang phục trẻ em nữ (áo và váy), địu, gối, chăn; hiện nay có thêm các sản phẩm phục vụ nhu cầu của khách du lịch.
Trong 2 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia nói trên thì Nghệ thuật khèn của người Mông được xếp vào loại hình “Tập quán xã hội và tín ngưỡng - Nghệ thuật trình diễn dân gian”; còn Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông thì được xếp vào loại hình “Tri thức dân gian”.
Tại buổi lễ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã công bố và trao các chứng nhận đưa Nghệ thuật khèn của người Mông và Nghệ thuật dùng sáp ong tạo hoa văn trên vải của người Mông huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Tại Lễ hội, nhân dân và du khách đã được chứng kiến màn diễu diễn thể hiện các nét văn hóa đặc sắc, với sự tham gia của 250 diễn viên; theo dõi màn trình diễn múa khèn của hơn 1000 nghệ nhân và học sinh. Đặc biệt là được thưởng thức Chương trình nghệ thuật đặc sắc với chủ đề “Thanh âm giữa ngàn mây” gồm 3 chương: “Khát vọng lời khèn”, “Âm vang trong mây ngàn” và “Tiếng khèn gọi mùa Xuân” của nhiều nghệ sỹ, ca sỹ nổi tiếng và các nghệ nhân, diễn viên, cùng các em học sinh.
Nằm trong khuôn khổ Lễ hội, huyện Mù Cang Chải tái hiện Không gian văn hóa dân tộc Mông từ ngày 22 - 24/12, Không gian Chợ phiên từ ngày 22 - 24/12 tại thị trấn Mù Cang Chải để giới thiệu tới du khách trong và ngoài nước các sản phẩm du lịch độc đáo của địa phương. Ngoài ra, còn có các hoạt động giao lưu: Hội thi múa khèn tốp, trải nghiệm giã bánh dày và bay dù lượn tại đèo Khau Phạ.
Dịp này, các gian hàng trưng bày sẽ giới thiệu các sản phẩm OCOP, nông đặc sản đặc trưng của các dân tộc trên địa bàn huyện Mù Cang Chải, Trạm Tấu, Văn Chấn, thành phố Yên Bái (tỉnh Yên Bái) và huyện Mường La, tỉnh Sơn La. Đặc biệt, du khách còn được đắm chìm trong không gian rực rỡ sắc hồng của hoa Tớ dày miền non cao bung sắc đúng dịp lễ hội.
Hải Đăng (T/h)
