Cục Đường bộ đề xuất phương án thu phí cao tốc Bắc - Nam
Cục Đường bộ đề xuất mức thu phí trên cao tốc Bắc - Nam được xác định trên cơ sở bù đắp chi phí vận hành, bảo trì, hoàn vốn, phù hợp với điều kiện khai thác, kinh tế - xã hội theo từng khu vực.
Đề xuất thu phí đường cao tốc do Nhà nước đầu tư lần này có điểm mới so với phương án Bộ Giao thông vận tải từng lấy ý kiến vào tháng 5/2023 là: thu phí tất cả đường cao tốc do Nhà nước đầu tư thay vì thí điểm với 9 tuyến cao tốc; Quốc hội ban hành nghị quyết để thực hiện thu phí thay vì thí điểm trong 5 năm.
Theo Cục Đường bộ, hiện nay pháp luật chỉ quy định thu phí sử dụng đường bộ (thu theo đầu ô tô hằng năm để bảo trì đường bộ) theo cơ chế phí và thu tiền sử dụng dịch vụ đường bộ các dự án BOT theo cơ chế giá.
Phạm vi áp dụng phí sử dụng đường cao tốc do Nhà nước đầu tư là tất cả các đường cao tốc do Nhà nước đầu tư, có đường song hành.
Cục Đường bộ chưa đề xuất mức phí cụ thể, mà đưa ra nguyên tắc xác định mức phí dựa trên các nguyên tắc cơ bản sau: Được xây dựng trên cơ sở tổng số phí thu được sau khi bù đắp chi phí tổ chức thu phải đảm bảo còn dư để cân đối vào ngân sách nhà nước bố trí kinh phí bảo trì dự án và hoàn vốn đầu tư.
Được tính toán theo từng đoạn, tuyến đường cao tốc cụ thể để đảm bảo phù hợp với điều kiện khai thác, kinh tế - xã hội theo từng khu vực.
Số tiền thu phí được nộp ngân sách nhà nước và sử dụng theo quy định pháp luật về ngân sách, trong đó ưu tiên sử dụng cho đầu tư, quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng giao thông đường bộ, hỗ trợ các dự án đường bộ BOT bị giảm lưu lượng khi các tuyến đường cao tốc đưa vào khai thác.
Cục Đường bộ cho biết Quốc hội cho chủ trương đầu tư 11 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 1 và 12 dự án thành phần cao tốc Bắc - Nam giai đoạn 2. Trong đó, ba dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), loại hợp đồng BOT; 20 đoạn tuyến do Nhà nước dùng ngân sách đầu tư. Như vậy, đến cuối năm 2023 sẽ có tổng số khoảng 411,6 km đường cao tốc đầu tư bằng ngân sách nhà nước hoàn thành và đưa vào khai thác.
Theo Cục Đường bộ, Luật Phí và lệ phí quy định các dự án cao tốc do Nhà nước đầu tư chưa được quy định là dự án đầu tư xây dựng đường bộ để kinh doanh nên không được áp dụng hình thức thu phí dịch vụ sử dụng đường bộ cao tốc.
Trong quá trình nghiên cứu trước đây, để có thể tiếp tục tổ chức thu phí sử dụng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương, Bộ GTVT đề xuất bổ sung quy định cho phép thu phí sử dụng đường cao tốc. Khi tham gia ý kiến, Bộ Tài chính nêu “việc thu phí sử dụng đường bộ hoàn vốn dự án đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương thông qua trạm thu phí cần phải được báo cáo Quốc hội xem xét, quyết định” vì luật chưa cho phép.
Thêm vào đó, khi thông qua chủ trương đầu tư xây dựng các tuyến đường cao tốc Bắc - Nam, Quốc hội giao Chính phủ thu hồi vốn của Nhà nước đã đầu tư.
Cục Đường bộ cho biết theo số liệu thống kê, những năm qua đối với các tuyến đường bộ do Nhà nước đầu tư (chưa thu phí), ngân sách chỉ cân đối được khoảng 830 triệu đồng/km đường cao tốc, cơ bản mới đáp ứng được yêu cầu quản lý, vận hành và bảo trì.
Tuy nhiên, kinh phí kiểm toán an toàn và sửa chữa định kỳ chưa được bố trí đúng thời hạn, ảnh hưởng đến chất lượng công trình và tốc độ khai thác.
Dự kiến đến năm 2025, trường hợp 1.624 km đường cao tốc đầu tư từ nguồn ngân sách nhà nước hoàn thành và đi vào hoạt động, yêu cầu kinh phí cho quản lý, bảo trì đường cao tốc hằng năm sẽ rất lớn, tổng nhu cầu kinh phí quản lý, bảo trì giai đoạn 2021-2025 là 9.067 tỉ đồng, bình quân 1.813 tỉ đồng/năm. Với số tiền này, ngân sách nhà nước sẽ gặp khó khăn.
