Nỗ lực xoá bỏ bãi rác “thời trang” lớn nhất thế giới tại Chile

Theo dõi MTĐT trên

Sa mạc Atacama nằm ở phía Bắc Chile, trải dài từ Thái Bình Dương đến một vùng rộng lớn thuộc dãy núi Andes, là sa mạc khô cằn nhất trên Trái Đất và gần giống bề mặt Sao Hỏa.

Thị hiếu thời trang thay đổi chóng mặt và thói quen tiêu dùng ở các nước phát triển đã biến Chile trở thành bãi rác dệt may khổng lồ. Ngày nay, Atacama trở thành bãi rác quần áo có tốc độ tăng nhanh nhất thế giới cùng với sự phát triển mạnh mẽ của “thời trang nhanh”. Liên Hợp Quốc gọi đây là “tình trạng khẩn cấp về môi trường và xã hội” đối với Trái Đất.

Những con số biết nói

Từ năm 2000 đến 2014, sản lượng quần áo đã tăng gấp đôi khi người tiêu dùng bắt đầu mua sắm quần áo nhiều hơn 60%, trong khi mặc chúng trong thời gian chỉ bằng một nửa so với trước đây. Ngày nay, 3/5 tổng số quần áo kết thúc vòng đời ở bãi chôn lấp hoặc lò đốt trong vòng một năm kể từ khi sản xuất. Điều đó có nghĩa là một chiếc xe tải chở quần áo đã qua sử dụng sẽ bị đổ hoặc đốt trong mỗi giây.

Hầu hết các cơ sở đó đều ở Nam Á hoặc Châu Phi, nơi các quốc gia tiếp nhận quần áo một cách quá tải đến mức không thể xử lý. Một bãi rác ở ngoại ô Accra, thủ đô của Ghana chứa khoảng 60% quần áo và cao gần 20m đã nổi tiếng quốc tế như một "biểu tượng của cuộc khủng hoảng thời trang nhanh".

Mỗi năm có khoảng 39.000 tấn quần áo bị thải bỏ được tập kết ở sa mạc này. Để dễ hình dung, nó gần tương đương với khối lượng của 27.000 chiếc xe hạng trung, nhưng là dưới dạng vải vóc.

Theo báo cáo của Cơ quan Báo chí Pháp, mỗi năm Chile tiếp nhận khoảng 59.000 tấn quần áo. Chúng chủ yếu bắt nguồn từ các nước mạnh về dệt may như Trung Quốc và Bangladesh, sau đó được chuyển qua các thị trường châu Âu, Bắc Mỹ, trước khi cập bến Nam Mỹ.

Franklin Zepeda - giám đốc công ty tư vấn bền vững Con100cia Circular cho biết: “Tôi bị sốc khi nghĩ rằng chúng tôi đang trở thành bãi rác dệt may của các nước phát triển”.

Ngân hàng Thế giới dự đoán từ nay cho đến năm 2050, mỗi năm thế giới thải ra 3,4 tỷ tấn rác thời trang.

Nguy cơ trở thành thảm hoạ toàn cầu

Tính trên phạm vi toàn cầu, ngành thời trang mỗi năm tạo ra tới 92 triệu tấn vải phế liệu, trong đó riêng nước Mỹ là 17 triệu tấn vải vóc, quần áo bị vứt bỏ.

Vấn đề là theo như thống kê của Liên hợp Quốc, các nguồn nguyên liệu để sản xuất ra quần áo đều là những thứ đang khan hiếm. Như để làm ra một chiếc quần jeans sẽ cần tới hơn 7.000 lít nước. Hay như ngành công nghiệp giày dép hiện đang đóng góp tới 8% tổng lượng khí nhà kính toàn cầu mỗi năm.

Và thật không may, vải vóc hay quần áo thì cũng cần tới hàng trăm năm để phân hủy, lại chứa nhiều hóa chất.Quần áo không phải thứ thích hợp để vứt bừa bãi ra ngoài tự nhiên.

Những bãi rác như tại sa mạc Atacama hoàn toàn có thể dẫn đến thảm họa cho sinh vật sống, gây ô nhiễm môi trường và nguồn nước. Đáng chú ý, báo cáo của Liên hợp Quốc năm 2019 chỉ ra rằng lượng nước thải từ ngành thời trang không hề có xu hướng giảm trong những thập kỷ vừa qua, với nguyên nhân chủ yếu đến từ "thời trang nhanh" - chiếm tới 20% tổng lượng nước thải toàn cầu. Ví dụ, để sản xuất một chiếc quần jeans, người ta cần tới 7.500 lít nước.

Báo cáo trên cũng cho biết ngành sản xuất quần áo và giày dép xả ra 8% lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính toàn cầu và cứ mỗi giây lại có một lượng quần áo tương đương một xe tải chở rác bị đốt hoặc chôn.

Dù rác thải quần áo bị vứt lộ thiên hay chôn dưới đất, chúng đều gây ô nhiễm môi trường, thải ra chất ô nhiễm vào không khí hoặc mạch nước ngầm. Cho dù làm bằng vải tổng hợp hay được xử lý bằng hóa chất, quần áo cần tới 200 năm mới có thể phân hủy sinh học và quần áo cũng độc hại không kém nhựa và lốp xe bỏ đi.

Trên bãi rác quần áo ở sa mạc Atacama, không phải mọi quần áo đều bị vứt đi hẳn. Một số người nghèo trong khu vực có 300.000 dân này vẫn tới đây để tìm những đồ họ có thể dùng hoặc bán.

Chile, quốc gia giàu nhất Nam Mỹ, nổi tiếng với chủ nghĩa tiêu dùng vô độ. Quảng cáo trong ngành thời trang nhanh đã khiến người dân Chile cho rằng quần áo làm họ hấp dẫn hơn, có phong cách hơn và thậm chí còn chữa được chứng lo âu.

Trong nhiều năm tiêu thụ quần áo của ngành thời trang nhanh, không ai dường như quan tâm tới việc họ đang góp phần thải ra một lượng lớn rác thải quần áo. Bãi rác quần áo trên sa mạc Atacama cứ thế ngày một đầy hơn.

Những nỗ lực nhỏ giải quyết vấn đề nhức nhối này

Bãi rác ở Chile đã truyền cảm hứng cho các dự án tái sử dụng rác thải dệt may.

EcoFibra là công ty khởi nghiệp chuyên chế tạo các tấm cách nhiệt trong nhà từ “bãi rác thời trang”, có hơn 100 hộ dân xung quanh sử dụng tấm cách nhiệt này. Franklin, Giám đốc EcoFibra chia sẻ: “Công việc của tôi bắt nguồn từ ý tưởng về rác thải thời trang có thể chuyển hóa thành nguyên liệu thô để tạo ra các sản phẩm mới, giúp giảm lượng quần áo trên sa mạc này”.

Trong khi Ecocitex là công ty khởi nghiệp biến quần áo qua sử dụng thành sợi để may quần áo mới. Theo bà Rosario Hevia, Nhà sáng lập Công ty Ecocitex sản xuất sợi từ quần áo cũ: “Trong nhiều năm, con người mặc sức tiêu thụ quần áo và dường như không ai để tâm tới rác thải may mặc. Tuy nhiên hiện mọi người đã bắt đầu nhận thức được vấn đề này và phần nào thay đổi thói quen mua sắm để hạn chế gây ô nhiễm môi trường.”

Đây là những mô hình nhỏ nhưng rất quan trọng, hứa hẹn tạo thành quy mô lớn nếu có sự hỗ trợ của Chính phủ Chile.

Có một luật quy định các nhà sản xuất và nhập khẩu phải chịu trách nhiệm về 6 loại chất thải đặc biệt nhưng lại chưa bao gồm dệt may. Điều luật “Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất” đã được thông qua ở Ấn Độ, Úc, Nhật Bản và Canada và một số tiểu bang của Mỹ. Năm 2016, Chile đã thông qua phiên bản của riêng mình gọi là “Trách nhiệm pháp lý mở rộng của nhà sản xuất”, viết tắt là Ley REP.

Tomás Saieg - Trưởng văn phòng kinh tế tuần hoàn của Bộ môi trường Chile đã đang làm việc để bổ sung thêm hàng dệt may. Ông chia sẻ: “Biến Chile từ bãi phế liệu thành trung tâm tái chế là một giấc mơ, nhưng việc chúng ta cần làm là thêm hàng dệt may vào Ley REP”.

Về lý thuyết, đây có thể là một lối thoát cho cuộc khủng hoảng. Tuy nhiên, hiện vẫn chưa có đủ nguồn lực để kiểm soát việc vận chuyển quần áo cũ trái phép tới các bãi rác bí mật.