Kết quả điều tra đa dạng sinh học độc đáo tại Việt Nam: Mối đe doạ và hy vọng bảo tồn
Dự án Quản lý Rừng bền vững và Bảo tồn đa dạng sinh học (VFBC), được tài trợ bởi Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) vừa công bố kết quả điều tra với 1.176 điểm bẫy ảnh, tạo nên cơ sở dữ liệu lớn nhất từ trước đến nay về đa dạng sinh học tại Việt Na
Buổi công bố đã diễn ra với sự tham gia trình bày của TS. Nguyễn Quốc Trị - Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Ông Bradley Bessire - Phó Giám đốc USAID Việt Nam, và TS. Trần Quang Bảo - Cục trưởng Cục Lâm nghiệp, cùng sư tham dự của nhiều đại diện đến từ các tổ chức và cơ quan quản lý rừng.
Cuộc khảo sát đa dạng sinh học độc đáo và toàn diện nhất tại Việt Nam
Đây được xem là đợt khảo sát quan trọng với sự hỗ trợ tài chính từ USAID, giúp giám sát tính đa dạng sinh học và che phủ rừng tại Việt Nam. Kết quả cho thấy rằng nhiều loài quan trọng không được ghi nhận, và có dấu hiệu suy giảm do tình trạng bẫy bắt vẫn diễn ra phổ biến trên diện rộng.
Ông Bradley Bessire, Phó Giám đốc USAID Việt Nam, chia sẻ: "Chúng tôi rất vui mừng về sự hợp tác với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn trong 2 năm qua để thực hiện một cuộc điều tra quy mô lớn nhất về đa dạng sinh học tại khu vực Đông Nam Á. Hy vọng rằng kết quả này sẽ đóng góp vào quản lý toàn diện tại các khu bảo tồn và thúc đẩy chính sách phù hợp ở Việt Nam."
Để tiến hành điều tra, dự án đã thiết lập 1.176 điểm bẫy ảnh tại 21 khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ trên địa bàn 8 tỉnh thành và được hơn 120.000 ghi nhận động vật trong hàng triệu hình ảnh mà bẫy ảnh chụp được trong khoảng thời gian 2019-2023. Đáng chú ý là việc không ghi nhận được hình ảnh của các loài động vật ăn thịt lớn và động vật ăn cỏ như Hổ, Báo gấm, Sói lửa và Sao la – một trong số ít loài thú lớn được phát hiện trong 50 năm qua.
Bẫy ảnh chỉ ghi nhận được quần thể Voi châu Á tại 2 khu vực dự án và loài thú móng guốc lớn như Bò tót tại 01 khu vực dự án. Trong đó, phần lớn những loài được ghi nhận là những loài có khả năng chống chọi tốt nhất với áp lực săn bắt như các loài khỉ, Chồn bạc má và Lợn rừng.
Mặc dù kết quả khảo sát cho thấy động vật hoang dã đã suy giảm nghiêm trọng ở tất cả 21 khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ, nhưng mức độ phong phú loài và số lượng loài đặc hữu tương đối cao, với 9 loài đặc hữu và 21 loài đặc hữu của dãy Trường Sơn có nguy cơ bị đe dọa cao được ghi nhận. Các loài quý hiếm như Mang lớn và Gấu chó cũng được phát hiện, góp phần cung cấp một vài ghi nhận về các loài này ở Việt Nam trong 20 năm qua.
Đợt điều tra thứ hai đang được tiến hành tại 21 khu rừng đặc dụng và rừng phòng hộ và sẽ được so sánh với kết quả ban đầu khi dự án kết thúc vào năm 2025. Kết quả khảo sát này sẽ cho phép dự án đánh giá xu hướng đa dạng sinh học ở 21 khu vực trong thời gian thực hiện dự án.
Những nhận định quan trọng từ chuyên gia bảo tồn
Theo nhận định của các chuyên gia thuộc Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF- Việt Nam), đây là đợt khảo sát quy mô và toàn diện nhất từng được thực hiện tại Việt Nam. Kết quả đều đặn chỉ ra rằng nhiều loài động vật rừng quan trọng không được ghi nhận, đặt ra thách thức lớn đối với công tác bảo tồn và quản lý rừng.
Kết quả điều tra cũng chỉ ra rằng quần thể của nhiều loài động vật rừng đang giảm do việc bẫy bắt vẫn phổ biến. Mặc dù có sự suy giảm, nhưng mức độ phong phú loài và số lượng loài đặc hữu vẫn cao. Tính đa dạng của dãy Trường Sơn với 9 loài đặc hữu và 21 loài đặc hữu có nguy cơ bị đe dọa được xác nhận.
Ông Trần Quang Bảo, Cục trưởng Cục Lâm Nghiệp chia sẻ: "Chúng tôi mong đợi nhìn thấy kết quả điều tra đa dạng sinh học bằng bẫy ảnh của dự án phát huy hiệu quả hơn nữa, góp phần thiết lập một hệ thống hướng dẫn bằng văn bản cho phép cơ quan quản lý nhà nước đưa ra những kiến nghị chính sách phù hợp nhằm bảo vệ động vật hoang dã, bảo tồn đa dạng sinh học”.
Ông Nick Cox, Giám đốc Hợp phần Bảo tồn Đa dạng Sinh học do WWF thực hiện với tài trợ từ USAID nhấn mạnh: "Lần đầu tiên chúng tôi có trong tay dữ liệu để xác nhận quần thể động vật hoang dã của Việt Nam đang bị đe dọa nghiêm trọng. Đồng thời, kết quả điều tra cũng cho thấy những tín hiệu tích cực nhờ có sự đầu tư đúng đắn từ phía Chính phủ Việt Nam chung tay cùng các tổ chức trong nước và quốc tế. Bây giờ là thời điểm vàng để bắt đầu một chương trình nhân nuôi bảo tồn quốc gia nhằm tái hoang dã các khu bảo tồn, đồng thời duy trì và tăng cường các nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học, đặc biệt là giảm nạn bẫy bắt động vật”.
Hy vọng cùng nỗ lực bảo tồn và tái hoang dã
Qua báo cáo có thể thấy, mặc dù đối mặt với những thách thức nghiêm trọng, nhưng có những dấu hiệu tích cực từ việc đầu tư đúng đắn để giảm thiểu mối đe dọa đa dạng sinh học. Cụ thể, một số khu vực ở miền Trung Việt Nam cho thấy sự ổn định hoặc thậm chí tăng quần thể của một số loài, nhờ vào những nỗ lực bảo tồn và tái hoang dã được triển khai.
Điều này nhấn mạnh sự cần thiết việc duy trì đầu tư đúng đắn và kịp thời vào các nỗ lực bảo tồn đa dạng sinh học, triển khai hoạt động của đội tuần tra tháo gỡ bẫy dựa vào cộng đồng và cùng với nỗ lực tái hoang dã tại Việt Nam.
Những kết quả điều tra nói trên đóng góp vào quá trình đưa ra quyết định chính xác và hiệu quả, nhằm bảo vệ di sản quý báu của tự nhiên và đảm bảo sự cân bằng hài hòa giữa con người và môi trường.
