Mùa xuân về Bắc Giang khám phá vẻ đẹp mê hồn ở Đền bà Chúa Then ở Lạng Giang

Theo dõi MTĐT trên

Quần thể đền bà Chúa Then nằm trên địa bàn thôn Việt Hương, xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang (Bắc Giang), cách thủ đô Hà Nội khoảng 75 km về phía Đông Bắc, cách trung tâm TP Bắc Giang khoảng 20 km về phía Bắc, cách trung tâm thị trấn Kép, huyện Lạng Giang khoảng 6 km về phía Đông Bắc.

Tọa lạc bên bờ con sông Thương thơ mộng, quần thể khu đền bà Chúa Then cổ kính giữa không gian xanh với những mái đền cong vút in bóng trên nền trời. Dọc dãy hiên nhà đền, hàng cột gỗ Lim to tới cả người ôm cùng những bộ cánh cửa nhà đền được chạm trổ, họa tiết cầu kỳ tỉ mỉ, công phu bởi những bàn tay tài hoa khéo léo của các nghệ nhân. Kiến trúc của khu đền mang đậm nét truyền thống xưa của vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam.

Quần thể khu đền bà Chúa Then cổ kính giữa không gian xanh với những mái đền cong vút in bóng trên nền trời. Dọc dãy hiên nhà đền, hàng cột gỗ Lim to tới cả người ôm cùng những bộ cánh cửa nhà đền được chạm trổ, họa tiết cầu kỳ tỉ mỉ, công phu bởi những bàn tay tài hoa khéo léo của các nghệ nhân. Kiến trúc của khu đền mang đậm nét truyền thống xưa của vùng đồng bằng Bắc Bộ Việt Nam.

Được trò chuyện với cậu Bùi Quang Lưu - thủ nhang đồng đền bà Chúa Then chia sẻ: “Quần thể khu đền bà Chúa Then có 10 dãy nhà đền, được xây dựng bố trí 2 khu đền thờ chính gồm: Khu 1 là đền Thụy Ứng thờ Nam Thiên Tứ Bất Tử và đức thánh mẫu Liễu Hạnh; khu 2 đền thờ các chúa Sơn Lâm, Sơn Trang và bà Chúa Then ( dân tộc Nùng). Ngoài ra, nhà đền còn có các khu nhà sắp lễ, nhà tiếp khách; khu bếp ăn nhà đền”.

“Tục thờ Chúa Then ở đền bà Chúa Then, xã Hương Sơn ( huyện Lạng Giang ) được giữ gìn qua nhiều dòng họ (đã được bắt pháp). Tín ngưỡng thờ Chúa Then ở nhiều nơi như các tỉnh: Bắc Giang; Lạng Sơn; Cao Bằng… Tục thờ cúng Chúa Then là loại hình nghệ thuật văn hóa hóa phi vật thể, mang tính dân gian, có sức sống mãnh liệt trong đời sống cộng đồng các dân tộc Nùng, Thái và Tày. Loại hình văn hóa tín ngưỡng dân gian gắn liền với từng bản sắc của dân tộc Tày, Nùng và Thái. Họ coi, việc thờ chúa Then không chỉ là cầu an lành, may mắn mà còn gắn liền với sinh hoạt tín ngưỡng trong năm. Then có nghĩa là “thiên”, người Tày quan niệm chúa Then là đại diện cho thần tiên, cầu nối tâm linh, thỉnh cầu tới tai đất trời trên cao thấu hiểu giúp đỡ muôn dân, cầu cho mưa thuận, gió hòa mùa màng bội thu, cuộc sống yên ổn, ấm no hạnh phúc thái bình”, - cậu Bùi Quang Lưu cho biết thêm.

Sau khi thắp hương cầu bình an, du khách có thể tản bộ thăm các dãy nhà đền. Tìm cho mình những cảnh sắc, không gian đẹp, check- in những bức ảnh lưu lại kỷ niệm một chuyến đi đầy ấn tượng, thú vị. Khi thăm đền, du khách cần chấp hành các nội quy, quy định của nhà đền. Không được tự ý sờ mó, làm xê dịch các vật dụng hoặc tự ý bẻ cành, hái hoa vứt xả rác thải bừa bãi, cười nói to gây mất trật tự, mĩ quan và sự tôn nghiêm của khu đền.

Khuôn viên đền bà Chúa Then được trồng khá nhiều cây xanh, tạo bóng mát. Những dãy cây cảnh, cây xanh được bố trí không gian hài hòa. Một hồ nuôi cá cảnh được thiết kế các tiểu cảnh non bộ, trồng xen cây xanh nổi giữa mặt nước. Những đàn cá đủ màu sắc sặc rỡ, bơi lội tung tăng giữa làn nước trong vắt có thể nhìn thấu tới tận đáy hồ. Giữa không gian bình yên, thanh tịnh, du khách có cảm giác xua tan hết mệt mỏi sau một chặng đường xa hành trình tới thăm đền.

Hát Then là một loại hình diễn xướng dân gian, gắn bó mật thiết trong đời sống của đồng bào Tày, Nùng, Thái. Tháng 12 - 2019, tổ chức UNESCO đã chính thức ghi danh Di sản “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự kiện này một lần nữa khẳng định thế giới đánh giá cao kho tàng văn hoá phong phú của cộng đồng dân tộc Việt Nam.

Hát Then là một loại hình diễn xướng dân gian, gắn bó mật thiết trong đời sống của đồng bào Tày, Nùng, Thái. Tháng 12 - 2019, tổ chức UNESCO đã chính thức ghi danh Di sản “Thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam” vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Sự kiện này một lần nữa khẳng định thế giới đánh giá cao kho tàng văn hoá phong phú của cộng đồng dân tộc Việt Nam.

Được biết, từ ngày 19/02/2024 đến 21/02/2024 (tức ngày mùng 10 đến 12 tháng Giêng năm Giáp Thìn), lễ hội mở cửa rừng nằm trong chuỗi hoạt động Tuần Văn hóa - Du lịch Bắc Giang 2024 được UBND huyện Lạng Giang tổ chức tại đền Cổ Ngựa, đền Chúa Then, thôn Việt Hương, xã Hương Sơn ( huyện Lạng Giang). Đến với lễ hội, du khách được trải nghiệm chương trình nghệ thuật đặc sắc với chủ đề “Di sản quê hương - trường tồn và lan tỏa” được dàn dựng công phu theo hình thức diễn xướng dân gian và được sân khấu hóa; màn trống hội và 4 tiết mục hát Then; màn rước từ đền Cổ Ngựa về đền Chúa Then và thực hiện nghi lễ mở cửa rừng tại đền Chúa Then.

Bên cạnh đó, du khách được trải nghiệm các trò chơi dân gian như bịt mắt bắt dê, bịt mắt đập niêu, kéo co, đẩy gậy. Lễ hội mở cửa rừng là một sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng truyền thống của đồng bào dân tộc Tày, Nùng, gắn với tục thờ Mẹ rừng hay còn gọi là Mẹ xứ sở và còn một tên khác nữa được gọi là vị Nữ Thần trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt. Trong tín ngưỡng thờ Mẫu của người Việt, vị Nữ Thần đó được gọi là Thánh Mẫu Thượng Ngàn. Thánh Mẫu Thượng Ngàn là bà chúa Then đã có công ban phát các sản vật và che chở cho nhân dân.

Vào dịp đầu xuân năm mới, bà chúa Then thường ban phát cho Nhân dân lộc rừng, các sản vật nông nghiệp, hoa quả để nhân dân cấy lúa, gieo trồng. Các nghi lễ cúng Thần rừng tại đền Chúa Then là một hình thái sinh hoạt văn hóa tín ngưỡng đặc biệt với tổng hòa các yếu tố văn hóa và nhiều loại hình nghệ thuật độc đáo.

Trong đó, nghi lễ cúng Thần rừng là quan trọng nhất và mang tính cộng đồng rõ nét. Nghi lễ này không chỉ để tạ ơn Thần rừng đã mang nguồn nước, sản vật cho dân bản mà còn có ý nghĩa giáo dục cho thế hệ trẻ về việc bảo vệ rừng. Đây cũng là tín hiệu khởi đầu cho một mùa màng làm ăn, lao động gặp nhiều may mắn, đem lại những vụ mùa bội thu tốt đẹp cho đồng bào các dân tộc ở xã Hương Sơn, huyện Lạng Giang (Bắc Giang).