“Rác thải nhựa trong Thương mại điện tử”: Thực trạng và giải pháp

Theo dõi MTĐT trên

Tại hội thảo, Phó Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam Bùi Trung Kiên cho biết, Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều nguy cơ từ chất thải nhựa. Mặc dù việc thực thi đồng bộ các biện pháp từ quản lý Nhà nước thông qua các quy định pháp luật về sản xuất, quản lý sản phẩm và quản lý chất thải nhựa sau sử dụng, tuyên truyền nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi,… đã mang lại một số kết quả khả quan. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển nhanh chóng về kinh tế và dân số, lượng chất thải nhựa vẫn có xu thế gia tăng.

Theo Báo cáo tình hình phát sinh chất thải nhựa năm 2022 của Dự án giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam, khối lượng chất thải nhựa sinh hoạt năm 2021 ước tính là 2,93 triệu tấn năm, so với năm 2016 là khoảng 2,0 triệu tấn, và năm 2018 là khoảng 2,7 triệu tấn.. Túi nilon chiếm tỷ trọng từ 45 - 63%, tiếp đến là các loại nhựa dùng một lần dao động từ 12 - 26% trong chất thải nhựa ở các địa phương.

Sự phát triển nhanh chóng của thương mại điện tử, bao gồm lĩnh vực bán lẻ hàng hoá trực tuyến và gọi đồ ăn công nghệ trong những năm qua gây thêm những khó khăn trong việc quản lý chất thải bao bì, vật liệu nhựa; gây tác động tiêu cực tới môi trường. Thương mại điện tử sử dụng nhiều bao bì, vật liệu nhựa song tỷ lệ thu gom, tái chế, tái sử dụng nhìn chung còn rất thấp.

Đưa ra cái nhìn trong tham luận của mình, Trưởng ban Hợp tác VECOM Đoàn Quốc Tâm cho hay, từ năm 2019, Hiệp hội đã đề ra tầm nhìn phát triển thương mại điện tử bền vững với mục tiêu vừa duy trì được tốc độ tăng trưởng nhanh vừa tác động thấp nhất tới môi trường. Trong đó, mục tiêu giảm thiểu lượng rác thải nhựa phát sinh là một trong những chương trình nhận được nhiều quan tâm thời gian qua.

Hội thảo nhận được sự quan tâm cao của nhiều bên liên quan tới thương mại điện tử và môi trường, bao gồm các cơ quan quản lý nhà nước về thương mại điện tử và kinh tế số, logistics và bưu chính, môi trường cũng như các doanh nghiệp, các tổ chức nghiên cứu và đào tạo, các tổ chức quốc tế.

Đồng thời, quy mô của dịch vụ gọi đồ ăn công nghệ ước đạt trên 1,4 tỷ USD. Bao bì phổ biến cho các gói, kiện hàng hoá trong bán lẻ trực tuyến là hộp carton, túi giấy hoặc túi nilon. Vật liệu phụ dùng để chèn, lót, bọc bao gồm băng keo nhựa hoặc băng keo giấy, xốp nilon bong bóng khí hoặc giấy hay thùng carton cắt sợi để chèn hàng hoá, mút xốp hoặc giấy cố định sản phẩm, màng bọc nilon, màng bọc hay nhựa sinh học có khả năng tự phân huỷ quấn quanh hàng hoá.Tại hội thảo, các chuyên gia đã công bố một nghiên cứu được thực hiện trong khuôn khổ dự án Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam. Theo nghiên cứu này, quy mô thị trường bán lẻ hàng hoá trực tuyến năm 2023 của Việt Nam ước tính khoảng 17,3 tỷ USD với tổng số gói, kiện hàng hoá là 1,84 tỷ.

Trên cơ sở tính toán quy mô bán lẻ trực tuyến và các dữ liệu về số đơn hàng, phân bổ khối lượng đơn hàng, giá trị trung bình của đơn hàng theo các kênh mua bán, mức độ sử dụng bao bì, vật liệu nhựa, có thể thấy năm 2023 thương mại điện tử ở Việt Nam sử dụng 332.000 tấn bao bì, trong đó khối lượng bao bì nhựa các loại là 171.000 tấn. Như vậy, quy mô sử dụng bao bì với thành phần vật liệu, dụng cụ nhựa trong đóng gói rất cao. Nguyên nhân chính là việc đóng gói bằng hộp carton vừa tăng chi phí bao bì, vừa tăng chi phí vận chuyển.

Trong khi đó, các loại vật liệu nhựa sử dụng đóng gói rất rẻ và nhẹ nên tiết kiệm chi phí chuyển phát. Với tốc độ tăng trưởng trên 25% mỗi năm có thể tới năm 2030 quy mô thương mại điện tử Việt Nam sẽ gấp trên 4,7 lần hiện tại, khi đó lượng rác thải nhựa từ thương mại điện tử sẽ lên tới 800.000 tấn/năm.

Phần lớn hoạt động thương mại điện tử ở Việt Nam tập trung ở các địa phương ven biển hoặc bên sông đổ trực tiếp ra biển như TP Hồ Chí Minh, Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, Huế, Cần Thơ, Nha Trang. Do hầu hết rác thải nhựa từ thương mại điện tử bị bỏ lẫn với rác thải sinh hoạt nên chưa được thu gom, phân loại, tái chế hoặc xử lý thân thiện với môi trường nên tỷ lệ cao rác thải nhựa từ thương mại điện tử sẽ đổ ra biển.

Nhân dịp này, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số đã giới thiệu định hướng chính sách phát triển thương mại điện tử gắn với bảo vệ môi trường giai đoạn tới năm 2030. Từ thực trạng sử dụng bao bì, vật liệu nhựa trong thương mại điện tử, các chuyên gia và cán bộ quản lý các lĩnh vực liên quan đã thảo luận về các giải pháp nhằm triển khai kinh tế tuần hoàn trong thương mại điện tử, giảm mức độ sử dụng, tăng tỷ lệ thu gom, tái sử dụng, tái chế bao bì, vật liệu nhựa. Trong đó, cần nhanh chóng tuyên truyền nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường của người tiêu dùng và trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất, đặc biệt là các nền tảng và thương nhân bán hàng trực tuyến.